AlmaLinux haqqında

AlmaLinux, Red Hat Enterprise Linux (RHEL) əsasında yaradılmış açıq mənbəli və pulsuz bir əməliyyat sistemidir. CentOS layihəsinin RHEL-in aşağı axın versiyasını buraxmağı dayandırdığını elan etməsindən sonra 2021-ci ildə ictimaiyyətə təqdim edilib. AlmaLinux Enterprise Linux-un klonudur və CentOS-un alternativi olaraq nəzərdə tutulub. Əsas məqsədi sabit, təhlükəsiz və uzunmüddətli dəstəyə malik olan bir əməliyyat sistemi təmin etməkdir.

AlmaLinux-un xüsusiyyətləri:

• RHEL ilə binar uyğunluq: AlmaLinux tamamilə Red Hat Enterprise Linux ilə uyğun gəlir, yəni RHEL üçün yazılmış proqramlar və xidmətlər AlmaLinux-da da işləyir.
• İcma tərəfindən idarə olunur: AlmaLinux OS Foundation adlı qeyri-kommersiya təşkilat tərəfindən idarə olunur və inkişaf etdirilir.
• Pulsuz və açıq mənbəli: İstifadəçilər əməliyyat sistemini pulsuz yükləyə, quraşdıra və istifadə edə bilərlər.
• Uzunmüddətli dəstək: Hər versiya 10 il ərzində yenilənmələr və təhlükəsizlik yamaqları ilə dəstəklənir.

AlmaLinux, xüsusilə müəssisələr üçün etibarlı, sabit və təhlükəsiz əməliyyat sistemi təmin etməyə yönəlmişdir.

AlmaLinux-un yaradılmasında səbəb nə idi?

2020-ci ilin dekabr ayında Red Hat, CentOS-un ənənəvi versiyasını dayandıracağını və CentOS Stream adlanan daha sürətli inkişaf edən bir versiyaya keçəcəyini elan etdi. Bu dəyişiklik müəssisələrdə və server mühitlərində stabil sistemlərə ehtiyacı olan bir çox istifadəçini narahat etdi. AlmaLinux məhz bu ehtiyacı qarşılamaq üçün ortaya çıxdı və CentOS-un RHEL ilə tam uyğun olan klon versiyasını davam etdirməyə yönəldildi.

AlmaLinux, xüsusilə stabil və uzunmüddətli dəstəyi olan açıq mənbəli Linux əməliyyat sistemləri axtaran müəssisələr və IT mütəxəssisləri üçün ideal seçimdir.

AlmaLinux, Red Hat Enterprise Linux (RHEL) əsaslı bir sistem olduğu üçün onunla birlikdə istifadə edilən komandalar da RHEL, CentOS və digər RPM (Red Hat Package Manager) əsaslı Linux sistemlərində olduğu kimidir. Burada bəzi vacib komandaları sadalayacağam:

 AlmaLinux komandaları

1. Sistem ətraflı  haqqında məlumat

• uname -a – Sistem haqqında ümumi məlumat verir (kernel versiyası, əməliyyat sistemi və s.).
• hostnamectl – Sistem adı və əməliyyat sistemi haqqında məlumat.
• cat /etc/os-release – Distro haqqında detalları göstərir (AlmaLinux versiyası və s.).

2. Paketlərin idarəedilməsi  (dnf/yum)

AlmaLinux-da paket idarəetmə üçün dnf və ya yum istifadə olunur. dnf, yum-un daha yeni versiyasıdır, lakin hər iki komanda oxşar işləyir.

• dnf update – Sistemdə mövcud olan paketlərin hamısını yeniləyir.
• dnf upgrade – Paketlərin yenilənməsini və sistemin təkmilləşdirilməsini təmin edir.
• dnf install paket_adı – Müəyyən bir paketi quraşdırır.
• dnf remove paket_adı – Quraşdırılmış paketi sistemdən silir.
• dnf list installed – Quraşdırılmış paketləri siyahı şəklində göstərir.
• dnf search paket_adı – Mövcud paketlər arasında müəyyən bir paketi axtarır.

3. Xidmət idarəetməsi (systemctl)

AlmaLinux, sistem xidmətlərini idarə etmək üçün systemd istifadə edir. Burada bəzi əsas xidmət idarəetmə komandaları var:

• systemctl start xidmət_adı – Müəyyən bir xidməti işə salır.
• systemctl stop xidmət_adı – Xidməti dayandırır.
• systemctl restart xidmət_adı – Xidməti yenidən işə salır.
• systemctl status xidmət_adı – Xidmətin statusunu yoxlayır.
• systemctl enable xidmət_adı – Xidməti sistemin başlanğıcında avtomatik işə salır.
• systemctl disable xidmət_adı – Xidməti başlanğıcdan çıxarır (avtomatik başlamaz).

4. İstifadəçi idarəetməsi

• adduser istifadəçi_adı – Yeni istifadəçi yaradır.
• passwd istifadəçi_adı – İstifadəçi üçün parol təyin edir.
• usermod -aG qrup_adı istifadəçi_adı – İstifadəçini müəyyən bir qrupa əlavə edir.
• deluser istifadəçi_adı – İstifadəçini silir.

5. Disk idarəetməsi və fayl sistemləri

• df -h – Diskin istifadə vəziyyətini göstərir.
• du -sh – Müəyyən bir qovluq və ya faylın ölçüsünü göstərir.
• fdisk -l – Mövcud disk bölmələrini siyahı şəklində göstərir.
• mount /dev/sdX /mnt – Diski müəyyən bir qovluğa qoşur.
• umount /mnt – Qoşulmuş disk bölməsini ayırır.

6. Şəbəkə konfiqləri üçün

• ip addr – Şəbəkə interfeyslərinin IP ünvanlarını göstərir.
• ping domain_adı – Müəyyən bir serverə ping göndərir.
• nmcli – Şəbəkə interfeysi ilə əlaqəli parametrləri idarə edir.
• ss -tuln – Dinlənən portları göstərir.

7. Firewall üçün(firewalld)

• firewall-cmd --state – Firewallun vəziyyətini yoxlayır.
• firewall-cmd --add-port=PORT_NUM/tcp --permanent – Müəyyən bir TCP portunu firewalldan açır.
• firewall-cmd --reload – Firewall konfiqurasiyasını yenidən yükləyir.

8. Sistem resurslarının monitorinqi

• top – Canlı sistem resursu istifadə statistikasını göstərir.
• htop – Resurs istifadəsinin daha ətraflı və istifadəçi dostu qrafiki (öncədən quraşdırılmamış ola bilər).
• free -h – RAM istifadəsi barədə məlumat verir.
• vmstat – CPU, RAM, disk və digər sistem statistikasını göstərir.

Digər komandalar

• reboot – Sistemi yenidən başladır.
• shutdown now – Sistemi dərhal söndürür.
• tail -f /var/log/messages – Real vaxtda sistem jurnalını izləyir.
• chmod – Fayl və qovluqlar üçün hüquqları dəyişdirir (məsələn, chmod 755 fayl_adı).
• chown – Fayl və qovluq sahibini dəyişir (məsələn, chown istifadəçi_adı:qrup_adı fayl_adı).

Bu komandalar AlmaLinux sistemini idarə etmək üçün geniş istifadə edilən əsas əmrlərdir.