Shell Interpreter
Shell interpreter, komandaları yazılışlarına görə oxuyub icra edən bir proqramdır. İş sistemi ilə istifadəçi arasında bir interfeys olaraq fəaliyyət göstərir. Shell, həmçinin skriptlərin yaradılması və icrası üçün də istifadə olunur. İşte shell interpreter ilə bağlı bəzi əsas anlayışlar:
1. Funksiyanlıq
- Komanda işələməsi: İstifadəçinin yazdığı komandaları alır və sistemdə icra edir.
- Giriş və Çıxış İdarəsi: İstifadəçi girişlərini oxuyur və komandaların çıxışını göstərir.
2. Shell Tipləri
- Bash (Bourne Again SHell): Ən çox istifadə edilən shell-lərdən biridir, GNU layihəsinin bir hissəsidir.
- Zsh (Z Shell): Bash ilə uyumlu olmaqla yanaşı, əlavə xüsusiyyətlər təqdim edir.
- Tcsh: C dili sintaksisinə bənzəyən shell-dir.
- Fish (Friendly Interactive SHell): İstifadəçi dostu bir interfeys və avtomatik tamamlama xüsusiyyətləri ilə tanınır.
3. Skripting
- Shell skriptləri, bir neçə komandaların ardıcıl şəkildə icra edilməsi üçün yazılan fayllardır. Bu skriptlər, təkrarlanan tapşırıqları avtomatlaşdırmaq üçün istifadə olunur.
4. Əlavə Xüsusiyyətlər
- Parametrlər və Dəyişənlər: Shell, dəyişənləri təyin etməyə və istifadə etməyə imkan verir.
- Kontrol Axınları: İf-else, döngü və digər strukturlar vasitəsilə kompleks məntiqi əməliyyatlar icra edilir.
- Fayl Yönləndirməsi: Çıxışların fayllara yönləndirilməsi, fayllardan giriş alınması kimi funksiyalar.
5. İnteraktivlik
- Shell, istifadəçi ilə interaktiv dialoq qurmağa imkan tanıyır. Komandaları yazarkən geridönüşləri dərhal görmək mümkündür.
Shell interpreter, əmrləri qəbul edən, işlədən və sistemdə icra edən proqramdır. O, istifadəçilərin sistemlə ünsiyyətini asanlaşdırır və skriptlərin yazılmasına imkan tanıyır. Shell-in əsas funksiyaları və növləri haqqında ətraflı məlumat:
Shell-in Əsas Funksiyaları
- Əmr İcrası: İstifadəçilərin daxil etdiyi əmrləri oxuyur və icra edir.
- Skripting: Skriptlər vasitəsilə avtomatlaşdırılmış əmrləri yazmağa imkan tanıyır.
- Sistem Resurslarına Giriş: İstifadəçilərə fayl sisteminə, proqramlara və digər resurslara giriş imkanı verir.
- Məntiqi və Müqayisə Operatorları: Şərt ifadələrini və məntiqi operatorları istifadə edərək kompleks əmrlər icra etməyə imkan tanıyır.
- Parametrlərin İdarə Edilməsi: Dəyişənlərin yaradılması, istifadəsi və idarə edilməsi.
İstifadə olunan populyar Shell növləri
- Bash (Bourne Again SHell): Linux-un ən çox istifadə edilən shell-lərindən biridir. Skript yazma üçün geniş imkanlar təklif edir.
- sh (Bourne Shell): Əvvəlki sistemlərdə istifadə olunan köhnə bir shell-dir. Əsas funksiyaları təklif edir, lakin müasir imkanlardan məhrumdur.
- csh (C Shell): C proqramlaşdırma dilinə bənzər sintaksisə malikdir. Daha çox interaktiv istifadəyə yönəlib.
- ksh (Korn Shell): Bourne shell-in genişləndirilmiş versiyasıdır. İstifadəçi dostu interfeys və funksionallıq təklif edir.
- zsh (Z Shell): Csh və bash-dan ilhamlanaraq yaradılıb, interaktiv istifadə üçün əlavə funksiyalar təklif edir.
Shell İstifadəsinin üstünlükləri aşağıdakı kimdir
- Avtomatlaşdırma: Tez-tez yerinə yetirilən tapşırıqları skriptləşdirərək avtomatlaşdırmaq mümkündür.
- Daxili Əmrlər: Shell, istifadəçilərə fayl idarəetməsi, sistem monitorinqi və digər əməliyyatlar üçün daxili əmrlər təqdim edir.
- Geniş İmkanlar: Fərqli skript və alətləri bir araya gətirərək daha kompleks əməliyyatlar icra etmək mümkündür.
Nümunə üçün skriptə baxa bilərsiniz
Aşağıdakı nümunə bir shell skripti ilə faylın varlığını yoxlayır:
İstifadə edilən komandalar
echo: Mətn çıxışı.cd: İstifadəçi direktoriya dəyişir.ls: Faylları və qovluqları göstərir.cp: Fayl kopyalamaq üçün.mv: Fayl köçürmək və ya adını dəyişmək üçün.
Shell interpreter, sistem administratorları və proqramçılar üçün güclü bir vasitədir. İstifadəçilər, shell-in imkanlarını öyrənərək, sistemin daha effektiv idarə olunmasını təmin edə bilərlər.
