Linux Kernel, Linux distrolarda əməliyyat sisteminin əsasını təşkil edən və sistemin bütün resurslarını idarə edən bir proqramdır. Kernel, sistemin əsas funksiyalarını yerinə yetirir, o cümlədən hardware ilə əlaqə qurur, proqramların işləməsini təmin edir və əməliyyat sistemi səviyyəsində müxtəlif xidmətlər göstərir. Kernel, istifadəçilər və hardware arasında bir əlaqə qurur, beləliklə istifadəçi proqramları hardware ilə birbaşa qarşılıqlı əlaqə qurmaq məcburiyyətində qalmır.Linux Kernel’in əsas funksiyalarına nəzər salsaq aşağıdakı kimdir.Linux kernel, əməliyyat sisteminin mərkəzində olan və sistemin bütün əsas funksiyalarını idarə edən proqramdır. O, hardware ilə əlaqə qurur, yaddaşı və fayl sistemini idarə edir və müxtəlif proqramların düzgün işləməsini təmin edir. Linux kernelinin açıq mənbə olması və aktiv inkişafı, onu güclü, çevik və təhlükəsiz edir. Linux istifadəçiləri və inkişafçıları üçün kernel, sistemin mərkəzindəki mühüm bir hissədir və onun inkişafı əməliyyat sistemlərinin gələcəyini müəyyən edir.
Hardware idarəetməsi – Kernel, sistemin hardware komponentləri (CPU, yaddaş, disk, şəbəkə kartları və s.) ilə qarşılıqlı əlaqə qurur. Hər bir hardware cihazı üçün sürücülər təmin edərək, bu cihazların düzgün işləməsini təmin edir.
Proses idarəetməsi – Kernel, müxtəlif proseslərin idarə edilməsindən məsuldur. Proseslərin vaxtını idarə edir, onların ardıcıllığını təşkil edir və bir-birilə qarşılıqlı əlaqələrini təmin edir.
Yaddaş idarəetməsi – Kernel, sistemin fiziki və virtual yaddaşını idarə edir. Bu, proqramların düzgün işləməsi və yaddaşın effektiv istifadə olunması üçün çox vacibdir.
Fayl sisteminin idarəetməsi – Kernel, fayl sistemlərini idarə edərək istifadəçilərə məlumat saxlama və əldə etmə imkanı verir. Fayl sistemlərinin düzgün işləməsini təmin edir və faylların qorunmasını təmin etmək üçün müxtəlif təhlükəsizlik tədbirlərini tətbiq edir.
Şəbəkə idarəetməsi – Linux kernel, şəbəkə əlaqələrini idarə edərək şəbəkə protokollarını dəstəkləyir və şəbəkə üzərindən məlumat ötürülməsini təmin edir. Kernelin strukturuna baxış keçirsək Linux kernelinin strukturu aşağıdakı əsas hissələrdən ibarətdir
Monolitik kernel – Linux kernelinin strukturu monolitikdir, yəni bütün funksiyalar eyni bir yerdə cəmləşir. Bu, kernelin çox çevik və sürətli işləməsini təmin edir.
Modullar – Linux kernelində, istifadəçi tərəfindən yüklənə bilən modullar mövcuddur. Bu modullar kernelin işini genişləndirir və yeni xüsusiyyətlər əlavə edir. Məsələn, yeni hardware sürücüləri və fayl sistemi dəstəyi modullar vasitəsilə əlavə edilə bilər.
Sistem zəiflikləri və qorunma -Kernel, istifadəçi proqramlarından gələn təhlükəsizlik təhdidlərini aşkar etmək və qarşısını almaq üçün bir sıra qorunma mexanizmləri tətbiq edir. Bu, kernelin daha sabit və təhlükəsiz olmasını təmin edir.
Linux kernel və əməliyyat sistemi arasındakı əlaqə Əməliyyat sistemi, əsasən üç təbəqədən ibarətdir: kernel, sistem kitabxanaları və istifadəçi tətbiqləri. Kernel əməliyyat sisteminin təməlini təşkil edir və yuxarı səviyyədəki proqramların hardware ilə qarşılıqlı əlaqəsinə vasitəçilik edir. Sistem kitabxanaları, kernelin təmin etdiyi xidmətləri daha asan istifadə etmək üçün API-lər təqdim edir və istifadəçi tətbiqlərinə xidmət edir.
Linux kernelinin hər yeni versiyası ilə bir çox yeniliklər və təkmilləşdirmələr təqdim olunur. Kernel versiyalarının nömrələnməsi aşağıdakı şəkildədir
Versiya nömrəsinə baxaq – Linux kernelinin versiya nömrəsi 3 hissədən ibarətdir: əsas versiya, alt versiya və düzəliş nömrəsi. Məsələn, “5.10.1” versiyasının əsas versiyası 5, alt versiyası 10, düzəliş nömrəsi isə 1-dir.
Uzunmüddətli dəstək (LTS) – Bəzi kernel versiyaları “LTS” (Long Term Support) olaraq etiketlənir. Bu versiyalar daha uzun müddət dəstəklənir və stabil işləməyi təmin edir.
Linux kernelinin inkişafı, dünyanın ən böyük açıq mənbəli layihələrindən biridir və bir çox proqramçı bu inkişafda iştirak edir. Kernelin inkişafı, Linus Torvalds tərəfindən başlatılmış və sonradan dünya miqyasında milyonlarla tərtibatçı tərəfindən davam etdirilmişdir. Bu cəmiyyətin aktiv iştirakı, kernelin daim inkişaf etməsini və yeni hardware-lər və texnologiyaların dəstəklənməsini təmin edir.
Linux kernel’in üstünlüklərinə aşağıdakı yazıda nəzər salsaq
Açıq mənbə olması – Linux kernelinin kodu açıqdır və hər kəs tərəfindən nəzərdən keçirilə bilər. Bu, təhlükəsizlik və şəffaflıq baxımından böyük bir üstünlükdür.
Modul dəstəyi – Kernelin modullar vasitəsilə genişləndirilə bilməsi, onun çox çevik və tələblərə uyğun olmasını təmin edir.
Stabil və güclü: -Linux kernelinin performansı yüksəkdir və çoxsaylı istifadəçilər və yüksək yüklər altında belə sabit işləyir.
