Salam əziz oxucular, bu gün sizə Linux sistemlərində firewall setup mövzusu haqqında ətraflı və axıcı bir məqalə təqdim edəcəyəm, firewall hər bir sistemin təhlükəsizlik səviyyəsini artıran əsas mexanizmlərdən biridir, firewall olmadan sistemlərimiz açıq hücumlara, zərərli trafiklərə və icazəsiz giriş cəhdlərinə daha həssas olur, firewall sadə dillə desək sistemin giriş və çıxış nöqtəsində dayanaraq bütün trafiki yoxlayan və qaydalara uyğun şəkildə buraxan və ya bloklayan bir qoruma divarıdır, Linux sistemlərində firewall qurulması həm fərdi istifadəçilər, həm də korporativ şəbəkələr üçün həyati əhəmiyyət kəsb edir, çünki düzgün sazlanmış firewall hücumların böyük hissəsiniilkin mərhələdə dayandıra bilir, firewall-un mahiyyəti odur ki o şəbəkə interfeyslərindən keçən hər bir paketi yoxlayır və administrator tərəfindən yazılmış qaydalar əsasında qərar verir, əgər paket qaydalara uyğun deyilsə o zaman həmin trafik bloklanır, bu da həm daxili şəbəkəni həm də sistemin özünü qorumağa xidmət edir, Linux sistemlərində firewall üçün ən geniş yayılmış alətlər iptables, nftables və firewalld-dır, iptables uzun illər ən populyar alət olub və güclü imkanlara malikdir, lakin yeni nəsil sistemlərdə nftables daha çevik və sürətli işlədiyi üçün üstünlük təşkil edir, firewalld isə iptables və nftables-in üzərində daha rahat idarəetmə imkanı yaradan servisdır, firewall setup prosesi adətən qaydaların yazılması və tətbiq olunması ilə başlayır, məsələn biz müəyyən edə bilərik ki yalnız müəyyən portlar açıq olsun, yalnız konkret IP ünvanlarından trafikə icazə verilsin, və ya müəyyən protokollar tamamilə bloklansın, bu qaydalarla həm giriş həm də çıxış trafiki idarə olunur, bir çox hallarda icazə verilmiş minimal qaydalar siyahısı yaradılır və bütün digər trafiklər avtomatik bloklanır, bu yanaşmaya default deny policy deyilir, default deny siyasəti ən təhlükəsiz yanaşmadır çünki yalnız administratorun açıq icazə verdiyi trafik daxil ola bilir, firewall setup zamanı çox vacib məsələlərdən biri də qaydaların prioritetidir, çünki yazılan qaydalar sırayla icra olunur və ilk uyğun gələn qayda tətbiq edilir, buna görə qaydaların düzgün ardıcıllıqla yerləşdirilməsi kritikdir, əks halda yanlış qayda səbəbindən sistem gözlənilmədən açıq qala bilər və ya tamamilə bloklana bilər, firewall quraşdırılarkən həmçinin log mexanizmi də aktiv edilməlidir, loglar vasitəsilə hansı trafikin buraxıldığını və ya bloklandığını görmək mümkündür, bu həm təhlil həm də problem həlli zamanı çox faydalıdır, firewall setup sadəcə qaydaların yazılması ilə bitmir, daim monitorinq və yenilənmə də tələb olunur, çünki yeni hücum metodları ortaya çıxdıqca qaydalar da uyğun şəkildə dəyişdirilməlidir, Linux sistemlərində iptables ilə qayda yazmaq üçün sadə əmrlərdən istifadə olunur, məsələn müəyyən portu açmaq üçün iptables -A INPUT -p tcp –dport 22 -j ACCEPT kimi bir əmr yazmaq kifayətdir, burada biz 22 nömrəli SSH portunu açırıq, digər bütün portlar isə bağlı qala bilər, nftables isə daha sadə sintaksisə malikdir və qaydaları qruplaşdırmaq və idarə etmək daha rahatdır, firewalld isə zonalara əsaslanan idarəetmə sistemi təqdim edir, burada biz serveri müəyyən zona ilə əlaqələndiririk və həmin zonanın qaydaları tətbiq olunur, məsələn internal, external, public, dmz kimi zonalar mövcuddur və hər bir zonanın öz qaydaları olur, firewall setup zamanı həmçinin NAT və port yönləndirmə kimi funksiyalar da istifadə oluna bilər, NAT vasitəsilə daxili şəbəkəni gizlətmək və ya port yönləndirmə vasitəsilə müəyyən servisləri xaricə açmaq mümkündür, bu xüsusilə böyük şəbəkələrdə geniş tətbiq olunur, firewall həmçinin DOS və DDOS hücumlarına qarşı ilkin müdafiə xətti rolunu oynayır, müəyyən qaydalarla anormal çoxlu sorğular bloklana bilər, nəticədə sistemin çökdürülməsinin qarşısı alınır, Linux firewall setup-u həmçinin tətbiqlərin qorunmasında mühüm rol oynayır, məsələn web server yalnız 80 və 443 portlarında işləməlidir və digər bütün portlar bağlı olmalıdır, database server isə yalnız daxili şəbəkədən gələn sorğulara açıq olmalıdır, əgər bu qaydalar düzgün tətbiq olunmasa sistem çox asanlıqla icazəsiz girişə məruz qala bilər, firewall setup zamanı başqa bir vacib məsələ də qaydaların saxlanılmasıdır, çünki sistem yenidən başladıqda qaydaların itməməsi üçün onları daimi yadda saxlamaq lazımdır, bunun üçün iptables-save və iptables-restore əmrləri, firewalld üçün isə permanent parametrlərdən istifadə olunur, firewall yalnız şəbəkəni yox həmçinin serverin özünü də qoruyur, misal üçün müəyyən fayllara yalnız daxili IP-lərdən giriş icazəsi verilə bilər, beləliklə kənar müdaxilələrin qarşısı alınır, firewall setup sadəcə administrator işi deyil həm də təhlükəsizlik siyasətinin bir hissəsidir, hər bir şirkət öz təhlükəsizlik tələblərinə uyğun qaydalar müəyyənləşdirməlidir, Linux-da firewall qurmaq texniki olaraq çətin deyil, amma düzgün planlama tələb edir, çünki səhv bir qayda bütün şəbəkəni iflic edə bilər, buna görə də firewall setup həmişə diqqətlə aparılmalıdır, nəticə etibarilə firewall Linux təhlükəsizliyinin əsas sütunlarından biridir və onun düzgün qurulması həm fərdi istifadəçilər, həm də şirkətlər üçün həyati əhəmiyyət daşıyır, hər bir istifadəçi öz sistemini qorumaq üçün minimal da olsa firewall qaydaları tətbiq etməlidir, firewall-u yalnız bir dəfə qurub kənara çəkmək olmaz, onu daim izləmək, yeniləmək və optimallaşdırmaq lazımdır, əks halda zaman keçdikcə yaranan boşluqlardan hücumçular faydalana bilər, Linux firewall setup mövzusu geniş və vacibdir, lakin əsas məqam odur ki hər bir trafik qaydaya uyğun olaraq filtrdən keçməlidir, icazəsiz heç bir trafik sistemə daxil olmamalıdır, bu məqalədə firewall setup-un əsas prinsiplərini və praktiki yanaşmaları izah etdik, ümid edirəm ki bu mövzu sizin üçün həm faydalı, həm də aydın oldu, Linux-da firewall qurmaq sistem təhlükəsizliyi üçün vacib addımdır və hər bir mütəxəssisin bu bacarığı öyrənməsi tövsiyə olunur.
