Linux distroaarında qovluq və fayl tapmaq üçün əsas vasitələrdən biri find komandasıdır. Bu komanda vasitəsilə müxtəlif paremetrilərə əsasən fayl və qovluqlar axtarıla bilər. find ilə adı, ölçüsü, tipi, tarixi, icazəsi, sahibi və digər xüsusiyyətləri üzrə filtrasiya edilə bilər. Fayl adı ilə axtarış üçün –name və –iname istifadə olunur. –name böyük-kiçik hərf ayırd edir, –iname isə fərqləndirmir. Fayl tipi üçün –type parametri mövcuddur. -type f faylları, -type d qovluqların, -type l isə simvolik keçidləri tapmaq üçün tətbiq olunur.
6383
Ölçüyə görə axtarış üçün -size parametri istifadə olunur. + və – simvolları ilə daha böyük və daha kiçik ölçülü fayllar tapılır. Tarix meyarlarına əsasən -mtime, -atime və -ctime parametrləri mövcuddur. Bu parametrlərlə dəyişiklik, oxuma və yaradılma tarixlərinə əsasən fayllar müəyyən edilə bilər. Əgər konkret bir fayldan daha yeni olan faylları tapmaq lazımdırsa -newer istifadə edilir. Fayl sahibi üzrə axtarış üçün -user və -group parametrindən istifadə edilir. İcazələrə əsaslanan axtarış üçün -perm istifadə olunur. İstisnalar üçün -prune parametri mövcuddur. -exec parametri ilə tapılmış fayllar üzərində əmrlər icra edilə bilər. -ok istifadə edildikdə isə əmrdən əvvəl təsdiq tələb olunur. Fayl tapıldıqdan sonra silinməsi üçün -delete parametri tətbiq oluna bilər. find və xargs birlikdə istifadə edilərək tapılmış fayllar üzərində kütləvi əməliyyatlar aparıla bilər. find əmri -print0 ilə null simvolu ilə ayrılmış fayl siyahısı çıxarır. Bu zaman xargs -0 ilə birləşdirilərək boşluqlu fayl adları ilə işləmək mümkündür. Daha sürətli axtarış üçün locate əmrindən istifadə edilir. Bu əmr indeksləşdirilmiş fayl bazasından axtarış aparır. updatedb əmri bu bazanı yeniləyir. locate əmrində * simvolu ilə wildcard axtarışlar həyata keçirilə bilər. whereis əmrindən proqram fayllarının yerlərini tapmaq üçün istifadə olunur. Bu əmr proqramın icra faylını, sənədlərini və mənbəsini göstərir. which əmrindən istifadə edilərək terminalda yazılan proqramın yolunu öyrənmək mümkündür. Bu əmr PATH dəyişəninə əsasən işləyir. type əmrindən istifadə edərək komandanın daxili olub-olmadığını müəyyən etmək olar. Fayl məzmununa əsasən axtarış üçün grep əmrindən istifadə edilir. Bu əmr faylın daxilində konkret söz və ya ifadəni tapmaq üçün nəzərdə tutulur. grep ilə find birlikdə istifadə olunduqda fayllar həm ad, həm də məzmun üzrə filtrlənə bilər. egrep və fgrep grep əmrinin varyasiyalarıdır. fgrep xüsusi simvolları nəzərə almadan düz mətni axtarır. egrep genişləndirilmiş regulər ifadələrlə işləyir. Faylların və kataloqların strukturu barədə məlumat almaq üçün tree əmrindən istifadə olunur. Fayl atributlarını və metadatasını göstərmək üçün stat əmrindən istifadə edilir. Bu əmr faylın ölçüsü, dəyişmə vaxtı, inode nömrəsi və s. məlumatları təqdim edir. Faylın yerləşdiyi fiziki bloklar haqqında məlumat almaq üçün filefrag əmrindən istifadə olunur. Faylın tipini təyin etmək üçün file əmrindən istifadə edilir. Faylın içindəki formatı və kodlaşdırmanı müəyyən edir. Faylın təkrarlarını tapmaq üçün fdupes və ya rdfind istifadə olunur. Bu proqramlar faylların məzmununa və ya md5 hash dəyərinə əsaslanaraq müqayisə aparır. Fayl silindikdən sonra yer tutmağa davam edirsə, lsof vasitəsilə prosesin faylı istifadə edib-etmədiyini öyrənmək mümkündür. lsof | grep deleted əmri ilə silinmiş, amma sistemdə açıq olan fayllar təyin edilə bilər. inotify və auditd vasitəsilə fayl və qovluqlarda edilən dəyişikliklər real vaxt izlənə bilər. inotifywait əmri real vaxtda fayl hadisələrini qeyd edir. auditctl və ausearch isə audit qeydlərini idarə etmək və axtarmaq üçün istifadə olunur. Faylların dəyişdirilmə hadisələri təhlükəsizlik baxımından izlənilməlidir. Faylların sistemdə hansı paketə aid olduğunu müəyyən etmək üçün dpkg -S və rpm -qf istifadə olunur. Faylın orijinal olub-olmamasını yoxlamaq üçün md5sum, sha1sum və sha256sum istifadə olunur. Faylın mövcudluğunu yoxlamaq üçün test və ya [ -e fayl ] sintaksisindən istifadə edilə bilər. Fayl və qovluqların icazələri ilə bağlı ls -l əmrindən istifadə olunur. Faylın sahibi və qrupu chown, icazələri isə chmod ilə dəyişdirilə bilər. Faylın sistemdə qorunması üçün chattr əmri ilə dəyişməz edilə bilər. Bu əmrlə +i atributu verildikdə fayl dəyişdirilə və ya silinə bilmir. Gizli fayllar . ilə başlayan adlara malik olur. Bu faylları göstərmək üçün ls -a istifadə olunur. Fayl tapıldıqdan sonra hərəkət etdirilməsi üçün mv, surətinin çıxarılması üçün cp, silinməsi üçün isə rm istifadə olunur. Axtarış nəticələri fayla yazıla bilər. Bunun üçün > və tee əmrləri istifadə olunur. Fayl sistemində boş qovluqlar find . -type d -empty ilə tapılır. Boş fayllar isə find . -type f -empty ilə təyin edilir. Faylların axtarışı üçün GUI proqramlar da mövcuddur. KFind, GNOME Search Tool kimi vasitələrlə vizual axtarışlar aparmaq mümkündür. Terminal əsaslı axtarış isə daha çox konfiqurasiya imkanı verir. Faylların axtarılması skriptləşdirilərək avtomatlaşdırıla bilər. Axtarış əmrləri cron vasitəsilə mütəmadi icra oluna bilər. Bu əmrlər sistem inzibatçıları üçün əsas bacarıqlardan biridir. Sistemdə fayl tapmaq performans, təhlükəsizlik və audit prosesləri üçün vacibdir. Bu əmrlərlə təcrübə qazandıqca daha çevik axtarış metodları tətbiq etmək mümkündür. Fayl tapmaq əmrləri istənilən səviyyəli Linux istifadəçisi üçün öyrənilməli bacarıqlardandır.
