EDR (Endpoint Detection and Response), yəni Son Nöqtə Aşkarlanması və Cavab sistemi, təşkilatların təhlükəsizlik hadisələrini aşkarlamaq, təhlil etmək və onlara cavab vermək üçün istifadə etdiyi bir kiber təhlükəsizlik texnologiyasıdır.
Bu texnologiya, kompüterlər, mobil cihazlar və serverlər kimi son nöqtələrdə (endpoint) baş verən təhlükəsizlik hadisələrini izləyir və onlara qarşı tədbir alır. EDR sistemləri müasir kiber təhdidlərə qarşı effektiv müdafiə vasitəsidir və müxtəlif növ hücumları aşkar etmək üçün nəzərdə tutulub.
EDR-in Əsas Xüsusiyyətləri və Funksiyaları
- Real Vaxt Aşkarlanma: EDR həlləri son nöqtələrdə baş verən şübhəli fəaliyyəti real vaxt rejimində izləyir və dərhal aşkar edir.
- Təhlil və İnsident Cavabı: Aşkar olunan təhlükələrin və hücumların səbəbini təhlil edir, sonra onlara uyğun cavab tədbirləri alır.
- Davranış Analizi: EDR sistemləri sadəcə virus imzalarını yoxlamır, həm də cihazlardakı şübhəli və qeyri-adi davranışları təhlil edir.
- Məlumat Toplama: Son nöqtədə baş verən bütün fəaliyyətləri qeydə alır və mərkəzləşdirilmiş bir şəkildə saxlayır. Bu, sonradan təhlil və forensic (məhkəmə ekspertizası) araşdırmaları üçün istifadə oluna bilər.
- Avtomatlaşdırılmış Cavab: Bəzi EDR sistemləri avtomatik olaraq təhlükələri bloklaya və ya zərərli proqramı izolasiya edə bilər.
- Təhlükəsizlik Təhlili: EDR, hücumun necə baş verdiyini, hansı zəifliklərdən istifadə edildiyini və hücumun hansı mərhələlərdən keçdiyini müəyyən edir.
EDR Sisteminin İşləmə Prosesi
- Aşkar Etmə (Detection): EDR, son nöqtələrdə baş verən şübhəli fəaliyyətləri real vaxtda izləyir. Məsələn, şübhəli fayl yaradılması, şəbəkə fəaliyyətində anomalilər və ya zərərli proqramın yayılması aşkar edilə bilər.
- İnsidentlərin Təhlili: EDR sistemi hücumun səbəbini və təsirini anlamaq üçün məlumatları təhlil edir. Bu mərhələ, hücum vektorlarını və zərərli fəaliyyətin necə həyata keçirildiyini müəyyən etməyə kömək edir.
- Cavab (Response): Təhlildən sonra EDR sistemi uyğun cavab tədbirlərini həyata keçirir. Bu cavab tədbirləri zərərli fəaliyyətin dayandırılması, şübhəli faylın silinməsi və ya cihazın şəbəkədən izolasiya edilməsi kimi tədbirlərdən ibarət ola bilər.
- Təhlükəsizlik Təkmilləşdirilməsi: Hücum sonrası EDR, təhlükəsizlik tədbirlərini təkmilləşdirmək və gələcəkdə baş verə biləcək oxşar hadisələri qarşısını almaq üçün məlumat təmin edir.
EDR sistemlərinin üstünlükləri
- Geniş Görünürlük: Şirkət daxilindəki bütün son nöqtələrin təhlükəsizlik vəziyyətini izləməyə imkan verir.
- Erkən təhlükəni aşkarlama: Davranış analizi ilə hücumları erkən mərhələdə aşkarlamaq və qarşısını almaq imkanı.
- Məlumatların Forensik Təhlili: Hadisə sonrası təhlil üçün lazımlı məlumatları toplayaraq, gələcək hücumların qarşısını almaq üçün strategiyalar hazırlamağa kömək edir.
- Central Nəzarət: Müxtəlif son nöqtələrdən gələn məlumatların bir mərkəzdən idarə edilməsi və təhlil olunması.
EDR və Antivurus arasındakı fərqlər
- Antivirus: Əsasən imza əsaslı sistemlərlə işləyir və məlum zərərli proqramları aşkarlayır. Davranış təhlili zəifdir.
- EDR: Təhlükəli davranış təhlili, real vaxtd ərzində analiz və avtomatik cavab kimi funksiyaları təmin edərək daha geniş qorunma təmin edir.
EDR və XDR (Extended Detection and Response)
XDR (Genişlədilmiş Aşkarlanma və Cavab), EDR-dən daha geniş bir təhlükəsizlik platformasıdır. XDR yalnız son nöqtələri deyil, həm də şəbəkə, bulud və digər təhlükəsizlik qatlarını da əhatə edir. XDR, bütün sistemlərdə baş verən təhlükəsizlik hadisələrini birləşdirərək daha əhatəli bir qoruma təmin edir.
EDR sistemlərinin məşhur şirkətləri
- CrowdStrike Falcon
- SentinelOne
- Microsoft Defender for Endpoint
- Carbon Black
- Sophos Intercept X
EDR texnologiyası, müasir kiber təhlükəsizlik infrastrukturunun vacib bir hissəsi hesab olunur, çünki o, həm zərərli fəaliyyətləri aşkarlamaqda, həm də təhlükəsizlik hadisələrinə tez cavab verməkdə yüksək dərəcədə güclü bir həll təklif edir.
