Texnologiyanın inkişafı və kiberhücumların mürəkkəbləşməsi ilə ənənəvi təhlükəsizlik modelləri artıq kifayət qədər effektiv hesab edilmir. Əvvəllər istifadə olunan “şəbəkənin içində olan etibarlıdır” yanaşması artıq köhnəlmişdir. Bunun əvəzində isə Zero Trust Security Modeli (Sıfır Etibar Təhlükəsizlik Modeli) gündəmə gəlmişdir.Bu modelin əsas prinsipi “Heç kimə etibar etmə, həmişə yoxla” yanaşmasıdır. Bu yazıda Zero Trust modelinin nə olduğunu, necə işlədiyini və təşkilatlar üçün üstünlüklərini araşdıracağıq. Zero Trust Security model nədir?
Zero Trust təhlükəsizlik modeli, istifadəçilərin və cihazların təşkilatın şəbəkəsində olub-olmamasından asılı olmayaraq, daim yoxlanmasını tələb edir. Bu modelin əsas məqsədi icazəsiz girişlərin və məlumat oğurluğunun qarşısını almaqdır.Zero Trust yanaşmasına əsasən
✅ Şəbəkənin içində və ya xaricində olmaq fərq yaratmır.
✅ Bütün istifadəçilər və cihazlar yoxlanılmalıdır.
✅ Minimal icazə prinsipi tətbiq olunmalıdır.
✅ Girişlər daimi monitorinq edilməlidir.
Ənənəvi təhlükəsizlik modellərində təşkilatın daxili şəbəkəsində olan istifadəçilər etibarlı hesab edilirdi. Lakin bu, daxili hücumlar, komprometə olunmuş hesablar və fişinq hücumları qarşısında zəifliklər yaradırdı. Zero Trust modeli isə bütün girişlərə daim nəzarət etməyi və hər zaman yoxlamağı tələb edir.
Zero Trust modelinin əsas prinsipləriə nəzər saldıqda
1. İdentifikasiya və Autentifikasiya (Verify Explicitly)
- Hər bir istifadəçi və cihazın identifikasiyası və autentifikasiyası mütləqdir.
- Güclü multi-factor authentication (MFA) tələb olunur.
- İstifadəçi və cihazın davranışı daim analiz edilir.
2. Minimal icazə prinsipi (Least Privilege Access)
- İstifadəçilərə və cihazlara yalnız işləri üçün lazım olan minimal icazələr verilir.
- Hər bir istifadəçi yalnız öz vəzifəsinə uyğun məlumatlara daxil ola bilər.
3. Davamlı monitorinq və təhlil edilməsi
- Girişlərin real vaxtda izlənilməsi və loqların analiz edilməsi.
- Şübhəli davranışların aşkar edilməsi üçün AI və machine learning alətlərindən istifadə olunur.
- Risklərə əsasən dinamik icazələr tətbiq edilir.
4. Mikrosegmentasiya
- Şəbəkə daxilində fərqli seqmentlər yaradılır və məlumat axını məhdudlaşdırılır.
- Bir sistemə hücum edildikdə, digər sistemlərə yayılmasının qarşısı alınır.
5. Device compliance (Cihaz uyğunluğu)
- İcazə verilən cihazlar OS versiyası, təhlükəsizlik konfiqurasiyası və antivirus vəziyyətinə görə yoxlanılır.
- Uyğun olmayan cihazlar bloklanır və ya məhdudlaşdırılır.
Zero Trust modeli necə işləyir? Zero Trust modelinin tətbiqi üçün aşağıdakı addımlar atılır
1️⃣ İstifadəçi və cihaz autentifikasiyası: Hər bir giriş MFA, biometrik təsdiq və cihazın təhlükəsizlik vəziyyətinə görə yoxlanılır.
2️⃣ İcazə yoxlanışı: Hər bir istifadəçi yalnız lazımlı resurslara daxil ola bilər.
3️⃣ Sessiya müddətinə nəzarət: İstifadəçinin giriş sessiyası daim monitorinq edilir. Şübhəli davranış aşkarlanarsa, sessiya bağlanır.
4️⃣ Davamlı monitorinq: Loqlar, şəbəkə trafiki və istifadəçi fəaliyyətləri daim təhlil edilir.
5️⃣ Təhlükəsizlik insidentlərinə cavab: Aşkar edilən anomal fəaliyyətlər dərhal araşdırılır və tədbirlər görülür.
Zero Trust modelinin üstünlüklərinə baxaq
✅ Daxili və xarici təhdidlərdən qoruyur – Zero Trust modeli həm xaricdən gələn, həm də daxili hücumlara qarşı müdafiə təmin edir.
✅ Məlumat sızmalarını azaldır – Hər bir girişə nəzarət edildiyi üçün kritik məlumatların icazəsiz əlçatanlığı məhdudlaşdırılır.
✅ Distant iş mühitində təhlükəsizlik təmin edir – Xüsusilə bulud texnologiyalarında və uzaqdan işləyən komandalar üçün idealdır.
✅ Zərərverici proqramların yayılmasının qarşısını alır – Mikrosegmentasiya sayəsində hücumlar bir sistemdən digərinə yayılmır.
✅ Uyğunluq tələblərinə cavab verir – GDPR, NIST və ISO 27001 kimi təhlükəsizlik standartlarına uyğunluq təmin edilir.
Zero Trust modeli necə tətbiq edilir? Zero Trust modelini tətbiq etmək üçün aşağıdakı texnologiyalardan istifadə olunur
🔹 Identity & Access Management (IAM) – İstifadəçilərin və cihazların identifikasiyasını idarə edir.
🔹 Multi-Factor Authentication (MFA) – Girişlər üçün əlavə təsdiqləmə üsulları tətbiq edir.
🔹 Endpoint Detection & Response (EDR) – Cihazların təhlükəsizlik vəziyyətini izləyir.
🔹 Security Information & Event Management (SIEM) – Təhlükəsizlik hadisələrinin monitorinqini aparır.
🔹 Microsegmentation – Şəbəkə daxilində fərqli seqmentlər yaradaraq, riskləri azaldır.
Sonunda isə
Zero Trust Security modeli müasir kibertəhlükəsizlik tələblərinə uyğun olan ən güclü təhlükəsizlik yanaşmalarından biridir. Texnologiyaların inkişafı və bulud xidmətlərinin genişlənməsi ilə bu modelin əhəmiyyəti daha da artır.Əgər siz və ya təşkilatınız təhlükəsizlik tədbirlərini gücləndirmək istəyirsinizsə, Zero Trust yanaşmasını tətbiq etmək vacib addımlardan biridir. “Heç kimə etibar etmə, həmişə yoxla” prinsipi ilə işləyərək, təşkilatlar daha etibarlı və dayanıqlı təhlükəsizlik sistemləri qura bilərlər.
