Windows əməliyyat sistemi, Microsoft tərəfindən hazırlanmış və dünya üzrə geniş istifadə olunan bir kompüter əməliyyat sistemidir. Windows, istifadəçilərə proqramları idarə etmək, faylları saxlamaq, şəbəkə bağlantıları qurmaq və sistem resurslarını istifadə etmək imkanı verir.
Windows əməliyyat sisteminin iş prinsipləri:
- İstifadəçi İnterfeysi: Windows, qrafik istifadəçi interfeysi (GUI) ilə işləyir. Bu, istifadəçilərin proqramları və faylları asanlıqla idarə etmələrinə imkan tanıyır. İstifadəçilər düymələr, menyular və pəncərələr vasitəsilə əməliyyatları yerinə yetirirlər.
- Proqram İdarəsi: Windows, müxtəlif proqramların eyni anda işləməsini təmin edir. Hər proqram, öz işini görərkən, əməliyyat sistemi resurslarını (müxtəlif komponentləri) paylaşır. Bu, multitasking (eyni anda bir neçə işi görmə) funksiyasını təmin edir.
- Fayl Sistemi: Windows, faylların və qovluqların təşkilini təmin edən bir fayl sistemi (NTFS, FAT32) istifadə edir. İstifadəçilər faylları saxlaya, aça, redaktə edə və paylaşa bilərlər.
- Sistem Resurslarının İdarəsi: Windows, prosessor, RAM, sərt disk və digər resursları idarə edir. Emal gücü, yaddaş və giriş/çıxış cihazları arasında balans yaradır.
- Təhlükəsizlik: Windows, istifadəçi hesabı idarəsi, parol qoruması, antivirus proqramları və təhlükəsizlik yeniləmələri ilə sistem təhlükəsizliyini təmin edir. İstifadəçilər, müvafiq icazələr olmadan sistem resurslarına giriş edə bilmir.
- Şəbəkə İdarəsi: Windows, lokal şəbəkələrdə və internetdə şəbəkə bağlantılarını idarə etmək üçün müxtəlif xidmətlər təqdim edir. DHCP, DNS və fayl paylaşımı kimi protokolları dəstəkləyir.
- Yeniləmələr: Windows, müntəzəm olaraq sistem yeniləmələri və yamanmalar alır. Bu yeniləmələr, təhlükəsizlik, sistem performansı və yeni xüsusiyyətləri əhatə edir.
- İstifadəçi Dəstəyi: Windows, istifadəçilərə yardım üçün müxtəlif vasitələr təqdim edir. Yardım mərkəzləri, onlayn resurslar və icma forumları vasitəsilə istifadəçilər suallarını cavablandıra bilərlər.
Bu xüsusiyyətlər, Windows əməliyyat sisteminin funksionallığını və istifadəçi təcrübəsini təmin edir.
Windows əməliyyat sisteminin versiyaları hansılardır?
Windows əməliyyat sisteminin bir neçə versiyası mövcuddur. Burada ən tanınmış və geniş istifadə olunan versiyaların siyahısını təqdim edirəm:
- Windows 1.0 (1985) – Microsoft-un ilk qrafik istifadəçi interfeysinə sahib əməliyyat sistemi.
- Windows 3.0 (1990) – Geniş yayılmağa başlayan versiya, daha yaxşı qrafika və multitasking dəstəyi təqdim etdi.
- Windows 95 (1995) – İnterfeysi tamamilə yeniləndi, Start menyusu və tapşırıq paneli təqdim edildi. Şəbəkə imkanları da gücləndirildi.
- Windows 98 (1998) – Windows 95-ə əsaslanaraq inkişaf etdirilmişdir, USB dəstəyi və daha yaxşı şəbəkə imkanları ilə gəlmişdir.
- Windows ME (Millennium Edition) (2000) – Ev istifadəçiləri üçün nəzərdə tutulmuşdur, multimedia və ev şəbəkəsi imkanlarını artırdı.
- Windows 2000 (2000) – Daha çox müəssisə mühitinə yönəldilmişdir, stabil bir platforma təqdim etdi.
- Windows XP (2001) – Geniş istifadəçi bazasına malik olan uzunmüddətli dəstəyi olan bir versiyadır. İstifadəçi dostu interfeysi və stabil performansı ilə tanınır.
- Windows Vista (2007) – Yenilənmiş interfeys və təhlükəsizlik xüsusiyyətləri təqdim etdi, lakin performans məsələləri ilə də tanınır.
- Windows 7 (2009) – Vista-dan daha stabil və sürətli bir versiya. Daha az resurs tələbi ilə istifadəçi dostu bir təcrübə təqdim edir.
- Windows 8 (2012) – Toxunma ekranları üçün optimallaşdırılmışdır, lakin masaüstü istifadəçiləri tərəfindən qarışıq qarşılanmışdır.
- Windows 8.1 (2013) – Windows 8-in inkişaf etdirilmiş versiyasıdır, istifadəçi təcrübəsini artırmaq üçün düzəlişlər və yeniliklər təqdim edir.
- Windows 10 (2015) – Bir çox yeni xüsusiyyət və düzəlişlərlə gəlmişdir. Microsoft bu versiyanı “son versiya” olaraq təqdim etmişdir, daimi yeniləmələrlə dəstəklənir.
- Windows 11 (2021) – Tamamilə yenilənmiş dizayn, yeni Start menyusu, widget’lar və daha çox xüsusiyyət təqdim edir. Sistem tələbləri də artırılmışdır.
Bu versiyalar, Windows əməliyyat sisteminin inkişafını və müxtəlif istifadəçi ehtiyaclarına cavab vermək məqsədini əks etdirir.
Windows əməliyyat sisteminin xüsusiyyətləri hansılardır?
Windows əməliyyat sisteminin bir çox xüsusiyyəti var. Bu xüsusiyyətlər, istifadəçilərin gündəlik işlərini asanlaşdırmağa və sistemin performansını artırmağa yönəlib. Ən əhəmiyyətli xüsusiyyətlər aşağıdakılardır:
- Qrafik İstifadəçi İnterfeysi (GUI): Windows, istifadəçilərin proqramları, faylları və sistem parametrlərini asanlıqla idarə etmələrini təmin edən intuitiv bir interfeys təqdim edir.
- Multitasking Dəstəyi: Eyni anda bir neçə proqramı işlətməyə imkan tanıyır. Bu, istifadəçilərin işlərini daha effektiv şəkildə aparmasına kömək edir.
- Fayl İdarəetməsi: Windows, fayl və qovluqların təşkilini asanlaşdıran bir fayl sistemi (məsələn, NTFS) təqdim edir. İstifadəçilər faylları asanlıqla aça, redaktə edə və paylaşa bilərlər.
- Təhlükəsizlik Xüsusiyyətləri: İstifadəçi hesabı idarəsi, parol qoruması, antivirus inteqrasiyası və Windows Defender ilə təhlükəsizliyi artırır.
- Şəbəkə İdarəsi: Windows, lokal və geniş şəbəkələrdə (LAN, WAN) istifadəçilərin asanlıqla bir-biri ilə əlaqə qurmasına imkan tanıyır. DHCP, DNS və fayl paylaşımı kimi protokolları dəstəkləyir.
- Multimedia Dəstəyi: Musiqi, video və şəkil formatlarını dəstəkləyir. Windows Media Player və digər multimedia proqramları ilə istifadəçi təcrübəsini artırır.
- İnteqrasiya olunmuş Proqramlar: Microsoft Office, Internet Explorer (və ya Edge) və digər proqramlarla inteqrasiya, istifadəçilərə iş mühitində daha çox rahatlıq təmin edir.
- Yeniləmələr: Windows, müntəzəm olaraq sistem yeniləmələri və yamanmalar təqdim edir. Bu, təhlükəsizliyi və sistem performansını artırır.
- Virtualizasiya Dəstəyi: Hyper-V kimi vasitələr, virtual maşınların yaradılmasına və idarə olunmasına imkan tanıyır, bu da resursları daha effektiv istifadə etməyə kömək edir.
- Uzaqdan Giriş İmkanları: Uzaqdan Desktop Protokolu (RDP) və VPN dəstəyi ilə istifadəçilərin uzaqdan təhlükəsiz bir şəkildə sistemə qoşulmalarını təmin edir.
- Toxunma Ekranı Dəstəyi: Windows, toxunma ekranları ilə uyğun işləyir, bu da mobil və tablet cihazlarda daha rahat istifadə imkanı yaradır.
- Windows Store: İstifadəçilər, müxtəlif tətbiqləri asanlıqla yükləyə və quraşdıra biləcəkləri rəsmi bir tətbiq mağazasına malikdir.
Bu xüsusiyyətlər, Windows əməliyyat sistemini geniş istifadəçi bazası üçün cəlbedici edən bir çox funksionallıq təqdim edir.
