Zərərli proqram növləri (Malware), kompüterlər və digər cihazlar üçün ciddi təhlükə yaradan və istifadəçilərin şəxsi məlumatlarını oğurlamaq, sistemləri pozmaq və ya resursları ələ keçirmək məqsədi ilə hazırlanan proqramlardır. Bu yazıda, ən çox rast gəlinən zərərli proqram növlərini və onların xüsusiyyətlərini müzakirə edəcəyik.
Zərərli proqramlar, istifadəçilər və təşkilatlar üçün böyük təhlükələr yaradır. Bu növ proqramlardan qorunmaq üçün ən müasir antivirus proqramlarından istifadə etmək, əməliyyat sistemlərini yeniləmək və şübhəli linklərdən çəkinmək vacibdir. Həmçinin, güclü parollar seçmək və şəbəkə təhlükəsizliyini artırmaq da bu təhlükələrdən qorunmağa kömək edəcəkdir.Zərərli proqramların hər bir növü özünəməxsus şəkildə təhlükə yaradır, lakin düzgün təhlükəsizlik tədbirləri ilə bu təhlükələrin qarşısını almaq mümkündür.
1. Viruslar
Viruslar, digər fayllara və proqramlara özlərini əlavə edərək yayılma qabiliyyətinə malik olan zərərli proqramlardır. Əksər hallarda, istifadəçi virusu işə salan faylı açdıqda və ya təsdiqləmədikləri proqramları yüklədikdə aktivləşirlər. Viruslar, sistemin işləmə sürətini azaldır, məlumatları silə bilər və ya digər zərərli fəaliyyətlərə səbəb ola bilər.
2. Trojanlar
Trojanlar, istifadəçiləri aldatmaq üçün legitim proqramlar kimi təqdim olunan zərərli proqramlardır. Onlar sistemə daxil olarkən, əslində, istifadəçinin məlumatlarını oğurlamaq və ya sistemə zərər vermək məqsədini güdürlər. Trojanlar adətən istifadəçiləri aldadaraq, zərərli proqramları gizlincə yükləmələrinə səbəb olurlar.
3. Wormlar
Wormlar, kompüter şəbəkələri üzərindən yayılma qabiliyyətinə malik olan zərərli proqramlardır. Onlar bir sistemdən digərinə özbaşına və avtomatik olaraq keçir. Wormlar əsasən şəbəkə əlaqələrindən istifadə edərək, məlumatları oğurlamaq və ya digər zərərli əməliyyatlar yerinə yetirmək məqsədilə yayılır.
4. Ransomware
Ransomware, istifadəçinin məlumatlarını şifrələyərək onlara qarşı şantaj edən proqramlardır. Zərərli proqram, istifadəçinin fayllarını şifrələdikdən sonra onları geri almaq üçün müəyyən bir məbləğ tələb edir. Ransomware hücumları xüsusilə maliyyə və iş məlumatlarına həssas olan şəxslər və təşkilatlar üçün ciddi təhdid təşkil edir.
5. Spyware
Spyware, istifadəçinin fəaliyyətlərini izləmək və şəxsi məlumatları toplamaq məqsədilə dizayn edilmiş zərərli proqramlardır. Bu proqramlar, istifadəçinin internetdəki hərəkətlərini izləyərək, şifrələr, maliyyə məlumatları və digər şəxsi məlumatlar kimi həssas məlumatları oğurlaya bilər. Spyware adətən gizli şəkildə işləyir və istifadəçiyə məlumat verilmədən məlumat toplayır.
6. Adware
Adware, istifadəçiyə reklamlara məruz qoyan və ya avtomatik olaraq reklam pəncərələri açan proqramlardır. Adware proqramları, adətən, istifadəçini aldatmaq və reklamları kliklətmək üçün istifadə edilir. Bu proqramlar, həmçinin, istifadəçi təcrübəsini zəiflədərək, sistem resurslarını da israf edir.
7. Rootkitlər
Rootkitlər, zərərli proqramların gizlənməsinə və sistemə qeyri-qanuni şəkildə daxil olmasına kömək edən proqramlardır. Onlar, istifadəçinin əməliyyat sisteminə və təhlükəsizlik alətlərinə gizli şəkildə daxil olaraq, digər zərərli proqramların təsirini artırır və gizlədə bilər. Rootkitlər, sistemin tam idarəetməsini ələ keçirməyi məqsəd qoyurlar.
8. Botnetlər
Botnetlər, bir neçə kompüterin zərərli proqramlarla idarə olunaraq birləşdirildiyi şəbəkədir. Bu şəbəkə, istifadəçilərin məlumatlarını oğurlamaq, spam göndərmək və ya DDoS (Distributed Denial of Service) hücumları həyata keçirmək üçün istifadə olunur. Botnetlər, çoxsaylı kompüterləri bir araya gətirərək, çox böyük miqyasda zərərli fəaliyyətlər göstərə bilir.
