Red Hat Enterprise 10 təqdim edildi

Salam hörmətli oxucular,

Bugünkü mövzumuz texnologiya dünyasında mühüm yeniliklərdən biri olan Red Hat Enterprise Linux 10 haqqındadır. Red Hat şirkəti açıq mənbə dünyasında hər zaman yenilikçi yanaşmaları ilə seçilib. RHEL 10 isə bu ənənəni davam etdirərək həm təhlükəsizlik, həm idarəetmə, həm də bulud texnologiyaları sahəsində əhəmiyyətli yeniliklər gətirir. Bu yazıda RHEL 10-un əsas xüsusiyyətlərini sadə və aydın dildə izah edəcəyik ki, hər kəs bu dəyişikliklərin nəyə xidmət etdiyini başa düşsün. İstər bir sistem administratoru, istər proqramçı, istərsə də texnologiya maraqlısı olasınız, bu məqalə sizə Red Hat Enterprise Linux 10-un nələr vəd etdiyini izah edəcək. Gəlin birlikdə bu yenilikləri daha yaxından tanıyaq!

Red Hat Enterprise Linux 10, 2025-ci ilin may ayında rəsmi olaraq təqdim edildi. Bu versiya Red Hat tarixində ən böyük yeniliklərdən biri hesab olunur. RHEL 10 yalnız bir əməliyyat sistemi deyil, həm də müəssisələr üçün gələcək yönümlü, süni intellekt və kvant təhlükəsizliyinə cavab verən müasir bir platformadır. RHEL 10-un gətirdiyi yeniliklər IT sahəsində çalışanlar üçün yeni imkanlar açır. Kitabımızda bu yenilikləri sadə və başa düşülən dildə izah edirik.

Lightspeed: süni İntellekt dəstəyi ilə idarəetmə
RHEL 10-un ən böyük yeniliklərindən biri Lightspeed adlı süni intellekt əsaslı köməkçidir. Bu funksiya sistem administratorlarına əmrləri təbii dildə soruşmaq və cavab almaq imkanı verir. Məsələn, “Niyə SSH işləmədiyini yoxla” deyə soruşanda Lightspeed bu problemi təhlil edib səbəbini və həll yollarını göstərə bilir. Bu xüsusiyyət, xüsusilə sistem idarəçiləri üçün vaxt qazandırır və problemlərin tez həllinə kömək edir. Lightspeed, Red Hat-in AI ilə idarə olunan əməliyyat sistemlərinə verdiyi ilk böyük addımdır. İdarəetmədə insan əməyini azaltmaq və mürəkkəb məsələləri sadələşdirmək üçün əvəzolunmaz bir köməkçiyə çevrilir.

Kvant təhlükəsizliyi: FIPS post-quantum kriptoqrafiya
RHEL 10, təhlükəsizlik sahəsində də inqilabi yeniliklərlə gəlir. FIPS Post-Quantum kriptoqrafiyası ilə gələcəkdə kvant kompüterlərinin mövcud şifrələmə metodlarını sındıra biləcəyi təhlükəsinə qarşı qorunma təmin edilir. Bu texnologiya “harvest now, decrypt later” adlanan hücum metodlarına qarşı müdafiə yaradır. Müasir dünyada təhlükəsizlik çox önəmlidir və RHEL 10 bu baxımdan istifadəçilərə yeni nəsil qoruma səviyyəsi təklif edir.

Image Mode: Sistem və proqramları konteynerlə idarə et
RHEL 10 ilə əməliyyat sistemi və proqram təminatı image mode ilə idarə olunmağa başlayır. Bu yanaşma konteyner texnologiyasını daha da gücləndirir. Artıq sistem konfiqurasiyalarını və proqramları sabit görüntülər kimi saxlamaq mümkündür. Bu üsul fərqli mühitlərdə eyni konfiqurasiya ilə işləməyi və avtomatlaşdırmanı asanlaşdırır. Müəssisələr üçün bu, dəyişikliklərin idarə olunmasını və yayılmasını daha təhlükəsiz və nəzarətli edir.

Hibrid bulud və bulud platformaları ilə inteqrasiya
RHEL 10 bulud texnologiyaları üçün optimallaşdırılıb. AWS, Microsoft Azure və Google Cloud kimi əsas bulud xidmətləri ilə tam uyğunluq təmin edilib. RHEL 10 üçün xüsusi hazırlanmış bulud görüntüləri mövcuddur. AWS istifadəçiləri üçün isə CloudWatch telemetriya dəstəyi və ENA sürətli şəbəkə imkanları təklif olunur. Bu, müəssisələrin bulud mühitlərində daha effektiv işləməsinə imkan verir.

Yenilənmiş kernel və zəngin proqramlaşdırma alətləri
RHEL 10-un əsasını Linux kernel 6.12 təşkil edir. Bu kernel daha sürətli və stabildir. GCC 14.2, glibc 2.39, Python 3.12, Perl 5.40 kimi ən yeni proqramlaşdırma alətləri də daxil edilib. Bu proqramçılar üçün müasir dillərlə işləməyi daha rahat edir. Yeni kernel daha geniş hardware dəstəyi və təhlükəsizlik yenilikləri ilə birlikdə gəlir.

Podman desktop və idarəetmə alətləri
Konteyner texnologiyasında Podman Desktop istifadəçilərə vizual və rahat interfeys təklif edir. Bu alətlə konteynerləri və tətbiqləri idarə etmək daha sadə olur. Red Hat Insights isə image builder funksiyası ilə təhlükəsizlik və performans üzrə tövsiyələr verir. Bu imkanlar müəssisələr üçün riskləri azaldır və idarəetməni sadələşdirir.

RISC-V arxitekturası dəstəyi
RHEL 10-un maraqlı yeniliklərindən biri də RISC-V arxitekturasına verdiyi dəstəkdir. Red Hat bu sahədə SiFive ilə əməkdaşlıq edir. RISC-V gələcəyin prosessor texnologiyalarından biridir və RHEL 10 bu texnologiyaya ilk addımı atıb. Bu da göstərir ki, Red Hat yeni nəsil avadanlıqlar üçün də hazırdır.

Təhlükəsizlik və təkmilləşmiş şəbəkə idarəetməsi
RHEL 10-da SELinux təhlükəsizlik səviyyəsi daha da təkmilləşdirilib. Rootless konteynerlər root hüququ olmadan idarə olunur və bu da təhlükəsizliyi artırır. NetworkManager yenilənib və şəbəkə idarəetməsi daha səmərəli olub. IPv6 və yeni şəbəkə texnologiyaları tam dəstəklənir.

Virtualizasiya və bulud inteqrasiyası
RHEL 10 virtualizasiya sahəsində də inkişaf edib. KVM və QEMU texnologiyaları ilə virtual maşınlar daha sürətli və sabit işləyir. SDN və NFV kimi müasir şəbəkə texnologiyaları üçün əlavə imkanlar təqdim olunur. Cloud-init və multicloud idarəetməsi kimi alətlər təkmilləşib.

Süni İntellekt, ML və edge computing
Süni intellekt və maşın öyrənməsi sahəsində də RHEL 10 optimallaşdırılıb. AI/ML üçün xüsusi proqram kitabxanaları və sistem parametrləri daxil edilib. Edge Computing üçün isə yüngül və optimallaşdırılmış sistemlər təqdim olunur. IoT cihazlar üçün təhlükəsiz və səmərəli mühit yaradılıb.

İstifadəçi təcrübəsi və qrafik interfeys
GNOME masaüstü mühitinin ən yeni versiyası RHEL 10-da yer alıb. Wayland qrafik serveri isə daha sabit və sürətlidir. İstifadəçilər daha sürətli və axıcı bir interfeysə sahib olurlar. Flatpak və Snap kimi müasir proqram paketləri üçün də geniş dəstək verilir.

Monitorinq və təhlil alətləri
Performance Co-Pilot kimi monitorinq alətləri daha funksionaldır. Red Hat Insights sistemi problemləri əvvəlcədən təyin edir və həll yolları təklif edir. Telemetriya və observability imkanları ilə sistemin performansı daim izlənilir.

Nəticə və üstünlüklərinə nəzər salaq
Red Hat Enterprise Linux 10 sadəcə bir yenilənmə deyil, bu bir sıçrayışdır. İstər süni intellekt dəstəyi, istər kvant təhlükəsizliyi, istərsə də konteyner texnologiyaları baxımından RHEL 10 müəssisələr üçün ideal seçimdir. İdarəetmə, təhlükəsizlik, performans və bulud inteqrasiyası sahəsində yeni standart yaradır. Red Hat bu versiya ilə açıq mənbə dünyasında liderliyini daha da möhkəmləndirir və istifadəçilərə gələcək texnologiyalara hazır bir platforma təqdim edir.

Yekunda isə
RHEL 10 istifadəçilərə ağıllı, təhlükəsiz və çevik bir əməliyyat sistemi təqdim edir. Gələcəyin IT dünyasında bu yeniliklər hər kəs üçün faydalı olacaq. Red Hat Enterprise Linux 10 yeni dövrün başlanğıcıdır.