Pulsuz Wi-Fi şəbəkələri gündəlik həyatımızda tez-tez qarşımıza çıxır. İctimai yerlərdə təqdim olunan bu rahat xidmət həm istifadəçilər, həm də hücumçular üçün cazibədardır. Kafelərdə, hava limanlarında, avtovağzallarda və ticarət mərkəzlərində insanlar bu şəbəkələrə heç düşünmədən qoşulurlar. Əslində isə bu rahatlıq rəqəmsal təhlükələrin başlanğıcı ola bilər. Çünki pulsuz Wi-Fi şəbəkələrinin əksəriyyəti şifrəsiz və ya zəif qorunan bağlantılar təqdim edir. Belə şəbəkələr üzərindən ötürülən məlumatlar asanlıqla ələ keçirilə bilər. Hücumçular bu zəiflikdən istifadə edərək istifadəçiləri izləyə, onların parollarını, mesajlarını və hətta bank məlumatlarını əldə edə bilərlər. Bəzi hallarda hücumçular saxta Wi-Fi şəbəkəsi yaradırlar. Məsələn, sizə tanış görünən “Free_City_WiFi” adlı bir şəbəkə əslində bir hücumçunun kompüterindən yayımlana bilər. Siz ona qoşulduğunuz anda bütün məlumatlarınız görünən və oxunan hala gəlir. Bu tip hücumlara Man-in-the-Middle hücumu deyilir və bu üsulda hücumçu sizinlə istifadə etdiyiniz xidmət arasında yerləşərək məlumat axınını idarə edir. Hücumçu istədiyi an trafiki dəyişə, saxta səhifələr göstərə və sizi yanılda bilər. Eyni zamanda ictimai Wi-Fi şəbəkələri üzərindən zərərli proqramlar da yayılır. Bəzi zərərli proqramlar cihazınıza quraşdırılaraq sizin klaviatura vuruşlarınızı izləyir, ekran görüntülərini çəkir və ya mikrofon və kameranı uzaqdan aktivləşdirə bilir. Bu tip proqramlar sizin şəxsi və peşəkar həyatınızı təhdid edir. Daha təhlükəlisi odur ki, bu proseslər çox vaxt istifadəçi heç nə hiss etmədən baş verir. Cihazınızdakı məlumatlar bir anda qeyri-qanuni serverlərə ötürülə bilər. Bəzi hallarda hackerlər sizin adınızdan mesaj göndərə, sosial şəbəkə hesablarınıza daxil ola və şəxsi fayllarınızı sızdıra bilərlər. Bunun qarşısını almaq üçün mütləq tədbir görülməlidir. İlk və ən əsas tədbir — VPN istifadə etməkdir. VPN sizin internet bağlantınızı şifrələyir və üçüncü tərəflərin sizi izləməsini çətinləşdirir. Hətta şəbəkə üzərindən məlumatınız ələ keçsə belə, VPN bu məlumatı oxunmaz hala gətirir. İkinci önəmli addım — yalnız HTTPS protokolu olan vebsaytlardan istifadə etməkdir. HTTPS olan saytlar istifadəçilə server arasında məlumat axını zamanı məlumatı şifrələyir və təhlükəsiz ötürülməsini təmin edir. Üçüncü vacib qayda — heç vaxt ictimai Wi-Fi şəbəkəsində bank əməliyyatları və ya şifrə dəyişmə əməliyyatları aparmayın. Bu tip məlumatlar ən çox hədəf alınan məlumatlardır. Əgər siz ictimai şəbəkəyə qoşulmusunuzsa və bir sayta daxil olmusunuzsa, bu zaman diqqət yetirməli olduğunuz digər məsələ — cihazınızın avtomatik qoşulma funksiyasıdır. Bu funksiyanı deaktiv etmək sizi tanımadığınız Wi-Fi-lardan avtomatik bağlantılardan qoruyur. Dördüncü tədbir — istifadə etdiyiniz Wi-Fi şəbəkəsinin adını və mənbəyini dəqiqləşdirməkdir. Bəzən bənzər adlı iki Wi-Fi arasında tələyə düşmək çox asandır. Məsələn, real “Cafe_WiFi” şəbəkəsi ilə “CafeFreeWiFi” şəbəkəsini səhv salmaq mümkündür. Buna görə də kafedə və ya hava limanında çalışanlardan rəsmi Wi-Fi adını öyrənin. Digər qorunma yolu — təhlükəsizlik divarını (firewall) aktiv saxlamaq və cihazınızdakı antivirus sistemini güncəldə saxlamaqdır. Antivirus proqramları bir çox zərərli proqramı giriş zamanı bloklayır və sizi xəbərdar edir. Bununla yanaşı, ictimai şəbəkədə olarkən Bluetooth və fayl paylaşma funksiyalarını deaktiv edin. Açıq Bluetooth bağlantısı sizi zərərli cihazlarla əlaqələndirə bilər. Əgər siz sistem administratorusunuzsa və ya təşkilat rəhbərisinizsə, əməkdaşlara ictimai şəbəkələrdə davranış qaydaları haqqında təlim keçin. Bu gün texnoloji savadsızlıq bir şəxsin yox, bütün təşkilatın təhlükəsizliyini risk altına atır. Hücumçular bir şəxsin zəifliyindən istifadə edərək bütöv sistemə sızmaq üçün yollar axtarır. Bəzən bir e-poçtun ələ keçirilməsi milyonlarla faylın sızmasına səbəb ola bilər. Ona görə də fərdi istifadəçilər də, təşkilatlar da bu təhlükələri nəzərə almalıdırlar. Wi-Fi istifadəsi zamanı diqqətsiz davranış məlumat sızmasına, şəxsi məxfilik pozuntusuna və maddi ziyana səbəb ola bilər. Ən yaxşı yol — məlumatlı olmaq və riskləri öncədən hesaba qatmaqdır. Texnologiya inkişaf etdikcə hücum üsulları da inkişaf edir. Bugünkü təhlükəsizlik tədbiri sabah yetərsiz ola bilər. Ona görə də daim öyrənmək, tədbir görmək və məlumatları qorumaq hər kəsin borcudur. Pulsuz Wi-Fi şəbəkələri istifadəyə açıq olsa da, təhlükəsizliyinizə bağlıdır. Hər dəfə bir şəbəkəyə qoşulmazdan əvvəl özünüzdən soruşun: bu bağlantıya etibar edə bilərəmmi? Əgər cavabınız “əmin deyiləm”dirsə, o zaman qoşulmaqdan imtina edin. Çünki bir bağlantı — bir təhlükə demək ola bilər. İctimai Wi-Fi istifadə edərkən diqqətli olmaq artıq bir seçim deyil, məcburiyyətdir. Hər kəs öz rəqəmsal təhlükəsizliyinə görə məsuliyyət daşıyır. Rəqəmsal dünyada özünüzü qorumaq üçün bilməli, öyrənməli və tətbiq etməlisiniz. Texnologiya həyatımızı asanlaşdırdığı qədər, təhlükəsizliyimizi də çətinləşdirə bilər. Bunu anlamaq və tədbir görmək hər bir istifadəçinin borcudur. Wi-Fi rahatlıqdır, amma diqqətsizliklə fəlakətə çevrilə bilər.
