Komputerlər şəbəkə üzərindən bir-biri arasında necə ünsiyyət qururlar?

Salam əziz oxucular, bu gün sizə Kompüterlərin şəbəkə üzərindən bir-biri ilə ünsiyyət qurması bir neçə əsas mərhələ və protokol üzərində qurulub. Şəbəkə ünsiyyəti üçün əsas prosesləri izah edək

 OSI Modeli (Open Systems Interconnection)
OSI modeli kompüter şəbəkə əlaqəsinin 7 qatını (layer) əhatə edən nəzəri bir modeldir. Bu qatlar kompüterlərin bir-biri ilə necə ünsiyyət qurduğunu başa düşmək üçün yaradılıb

Physical Layer: Elektrik siqnallarının, naqillərin və digər avadanlıqların istifadə olunduğu qattır.

 Data Link Layer: Məlumat paketlərinin (frames) yerli şəbəkədə, məsələn, bir switch vasitəsilə ötürülməsi bu qatda həyata keçirilir.

Network Layer: İki kompüter arasında məlumat ötürülərkən istiqamətin müəyyən olunmasında (routing) istifadə olunur. Bu qatın əsas protokolu IP-dir.

Transport Layer: Məlumatın etibarlı şəkildə ötürülməsi üçün TCP və UDP kimi protokolları idarə edir.

Session Layer: İki cihaz arasında sessiyaları yaradır və idarə edir.
Təqdimat Qatı (Presentation Layer): Məlumatın formatlanmasını və şifrələnməsini təmin edir.

Application Layer: İstifadəçi proqramlarının şəbəkə ilə ünsiyyəti bu qatda baş verir. HTTP, FTP, SMTP kimi protokollar bu qata daxildir.

IP Adresləri və MAC Adresləri

IP Adresi (Internet Protocol Address): Hər bir kompüterə, routera və ya cihazlara unikal IP adresi verilir. IP adresləri şəbəkədə cihazların bir-birini tanımasını və istiqamətləndirilməsini təmin edir.

MAC Adresi (Media Access Control): Cihazların şəbəkə üzərindən fiziki ünvanlarını təyin edən unikal identifikatordur. Bir kompüter başqa bir kompüterlə LAN daxilində ünsiyyət qurarkən, məhz MAC adresdən istifadə olunur.

Protokollar və Ünsiyyət Prosesləri

TCP/IP Protokolu: Şəbəkə ünsiyyəti üçün ən əsas protokoldur. TCP/IP protokol yığını, məlumatın parçalanması, ötürülməsi və yenidən yığılması proseslərini idarə edir.

ARP (Address Resolution Protocol): IP adresini MAC adresinə çevirmək üçün istifadə olunur. Bu, cihazların bir-birini tapmasına kömək edir.

DNS (Domain Name System): Şəbəkə üzərindən ünsiyyət üçün IP adreslərin əvəzinə domen adlarından istifadə etməyə imkan verir. DNS sorğusu ilə domen adı uyğun IP adresə çevrilir.

Datalar və Ötürülmə
Məlumat kompüterlər arasında ötürülərkən paketlərə parçalanır və hər paketdə mənbə və təyinat adresləri olur. Bu paketlər marşrutlandırma cihazları (router) vasitəsilə digər kompüterlərə yönləndirilir. Məlumat paketləri təyinat nöqtəsinə çatdıqdan sonra yenidən toplanır və ilkin məlumat halına gətirilir.

 Firewall və Təhlükəsizlik
Firewall-lar, şəbəkədəki ünsiyyəti idarə etmək və təhlükəsizliyi qorumaq üçün istifadə olunan qurğular və ya proqramlardır. Onlar şübhəli trafiki bloklayaraq şəbəkənin müdafiəsini təmin edir.

Ümumiləşdirmə:
Komputerlərin şəbəkə üzərindən ünsiyyəti, OSI modelindəki qatlarla əlaqədar müxtəlif protokolların koordinasiyası ilə həyata keçirilir. Bu proses, məlumatın fiziki ötürülməsindən, cihazların ünvanlanmasından və paketlərin təhlükəsiz bir şəkildə qarşı tərəfə çatdırılmasına qədər kompleks bir sistemlə idarə olunur.