Linux Sistem Administratoru (Sysadmin) Necə Olmaq olar?
Salam əziz dostlar, bu gün sizə tez-tez eşitdiyimiz Linux sistem administratoru olmaq üçün nələri bilmək lazım olduğunu öyrənəcəyik.
Linux sistem administratoru (Sysadmin) olmaq üçün sistem inzibatçılığı sahəsində praktiki təcrübə və dərin texniki biliklərə sahib olmalısınız. Linux əməliyyat sistemi açıq mənbə kodlu olduğu üçün çox geniş istifadəyə malikdir, xüsusən serverlər və bulud infrastrukturları kimi mühitlərdə. Linux sistem administratoru olmaq üçün müəyyən mərhələlərdən keçmək və aşağıdakı sahələrdə bilikləri mənimsəmək vacibdir:
Gələk bu yazını yazmağımın səbəbinə. Əgər siz Sysadmin kimi tanınan Linux Sistem İdarəçiliyində özünüzü təkmilləşdirmək istəyirsinizsə, Linux Fondunun Sistem İdarəetmə sertifikatlaşdırma proqramında fənləri fərdi olaraq öyrənə bilərsiniz. Beləliklə, əməl etməli olduğunuz bir kurs cədvəliniz var və etməli olduğunuz tək şey öyrənməkdir. Düşünürəm ki, standart sualımıza belə cavab verdik: “Sizin beyninizdə sizi maraqlandıran sual olan haradan başlamalıyam?”
Təbii ki, qeyd etmək lazımdır ki, burada qeyd olunan bilikləri öyrənərək sertifikat almaq üçün kifayətdir. Mən sizə bunu bir başlanğıc kimi görmənizi və onun üzərində quraraq davam etməyinizi tövsiyə edirəm.
Essential Commands
- Log into graphical & text mode consoles
- Search for files
- Evaluate & compare the basic file system features & options
- Compare, create & edit text files
- Compare binary files
- Use input-output redirection (e.g. >, >>, |, 2>)
- Analyze text using basic regular expressions
- Archive, backup, compress, unpack, & uncompress files
- Create, delete, copy, & move files & directories
- Create hard & soft links
- List, set, & change standard file permissions
- Read & use system documentation
- Manage access to the root account
Operation of Running Systems
- Boot, reboot, & shut down a system safely
- Boot systems into different runlevels manually
- Install, configure & troubleshoot the bootloader
- Change the priority of a process
- Identify resource utilization by process
- Locate & analyze system log files
- Schedule tasks to run at a set date & time
- Verify completion of scheduled jobs
- Update software to provide required functionality & security
- Verify the integrity & availability of resources
- Verify the integrity & availability of key processes
- Change kernel runtime parameters, persistent & non-persistent
- Use scripting to automate system maintenance tasks
- Manage the startup process & services
- List & identify SELinux/AppArmor file & process contexts
- Configure & modify SELinux/AppArmor policies
- Install software from source
User and Group Management
- Create, delete, & modify local user accounts
- Create, delete, & modify local groups & group memberships
- Manage system-wide environment profiles
- Manage template user environment
- Configure user resource limits
- Manage user processes
- Configure PAM
Networking
- Configure networking & hostname resolution statically or dynamically
- Configure network services to start automatically at boot
- Implement packet filtering
- Configure firewall settings
- Start, stop, & check the status of network services
- Statically route IP traffic
- Dynamically route IP traffic
- Synchronize time using other network peers
Service Configuration
- Configure a basic DNS server
- Maintain a DNS zone
- Configure an FTP server
- Configure anonymous-only download on FTP servers
- Provide/configure network shares via NFS
- Provide/configure network shares via CIFS
- Configure email aliases
- Configure SSH servers & clients
- Configure SSH-based remote access using public/private key pairs
- Restrict access to the HTTP proxy server
- Configure an IMAP & IMAPS service
- Query & modify the behavior of system services at various run levels
- Configure an HTTP server
- Configure HTTP server log files
- Restrict access to a web page
- Diagnose routine SELinux/AppArmor policy violations
- Configure database server
Virtualization
- Configure a hypervisor to host virtual guests
- Access a VM console
- Configure systems to launch virtual machines at boot
- Evaluate memory usage of virtual machines
- Resize RAM or storage of VMs
Storage Management
- List, create, delete, & modify storage partitions
- Create, modify & delete Logical Volumes
- Extend existing Logical Volumes & filesystems
- Create & configure encrypted partitions
- Configure systems to mount file systems at or during boot
- Configure & manage swap space
- Add new partitions, & logical volumes
- Assemble partitions as RAID devices
- Configure systems to mount standard, encrypted, & network file systems on demand
- Create & manage filesystem Access Control Lists (ACLs)
- Diagnose & correct file permission problems
- Setup user & group disk quotas for filesystems
Linux Sistem Administratoru olmaq üçün həm kitablar, həm də YouTube kanalları vasitəsilə öyrənmək effektiv bir yanaşmadır. Aşağıda Linux sistemi inzibatçılığı ilə bağlı bir neçə faydalı kitab və YouTube kanallarını tapa bilərsiniz:
Kitablar
2. Pulsuz Kitablar
Aşağıdakı mənbələrdə pulsuz PDF formatında Linux ilə bağlı kitablar və dərsliklər tapa bilərsiniz:
- The Linux Documentation Project (TLDP): TLDP müxtəlif Linux sistemləri ilə bağlı dərslikləri, kitabları və təlim materiallarını təklif edir.
- “Linux From Scratch” (LFS): Bu layihə Linux sistemlərinin təməlini öyrənmək üçün nəzərdə tutulmuş açıq mənbə kitabdır. Linux sistemini sıfırdan qurmağı öyrənmək üçün istifadə olunur.
- Link: Linux From Scratch
- “The Linux Command Line” – William Shotts: Bu kitabı müəllifin rəsmi saytından pulsuz PDF formatında yükləmək mümkündür.
- “Introduction to Linux” – Linux Professional Institute: Bu kitab yeni başlayanlar üçün nəzərdə tutulub və açıq mənbədir.
3. Open Library və Project Gutenberg
Bu platformalar açıq mənbəli və ictimaiyyətə açıq kitablara giriş imkanı verir:
- Open Library: Bu platformada bəzi köhnə nəşrlər və açıq mənbəli kitablar var. Linux ilə bağlı bəzi dərslikləri buradan tapmaq olar.
- Link: Open Library
- Project Gutenberg: Pulsuz e-kitablar təklif edən platforma, əsasən köhnə nəşrlərə fokuslanır.
- Link: Project Gutenberg
4. Torrent və ümumi forumlardan sitifadə
Qeydlər: Torrent saytlarında və bəzi onlayn forumlarda müəllif hüquqları qorunmayan kitabları tapmaq mümkündür. Ancaq müəllif hüquqlarını qoruyan resursları icazəsiz yükləmək qanunsuzdur. Aşağıda açıq mənbəli kitablar təklif edən bəzi forumlar qeyd olunur:
- Reddit /r/linux: Reddit-in Linux forumlarında bəzi açıq mənbəli kitabların PDF-lərini tapa bilərsiniz.
- GitHub: Bəzi GitHub depolarında pulsuz tədris kitabları mövcuddur.
5. Google Books və PDF Axtarış
Google-da kitabları PDF formatında axtarış edərək bəzi pulsuz versiyalar tapa bilərsiniz. “Kitab adı + PDF” və ya “Linux Administrator kitab PDF” kimi axtarışlar nəticə verə bilər.
-
- Bu kitab Linux sistemlərinin necə işlədiyini daha dərindən anlamaq istəyənlər üçün nəzərdə tutulub. Sistem administratorları üçün faydalıdır.
YouTube Kanalları
- “The Linux Foundation”
- Linux Foundation rəsmi kanalıdır və müxtəlif Linux texnologiyaları, alətləri və sertifikat proqramları ilə bağlı videolar təqdim edir. Linux sistem inzibatçılığı üçün geniş məlumatlar mövcuddur.
- Link: The Linux Foundation
- “Linux Academy” (now A Cloud Guru)
- Bulud xidmətləri və Linux təlimləri üzrə tanınmış bir platformadır. Müxtəlif Linux mövzuları üzrə dərslər təklif edir.
- Link: Linux Academy
- “LearnLinuxTV”
- Linux əməliyyat sistemi və sistem idarəçiliyi ilə bağlı dərslər təqdim edən çox məşhur bir YouTube kanalıdır. Yeni başlayanlar və təcrübəli istifadəçilər üçün praktiki dərslər var.
- Link: LearnLinuxTV
- “TechWorld with Nana”
- Bulud texnologiyaları, konteynerlər, Kubernetes və DevOps ilə bağlı dərslər təklif edir. Linux sistem administratorlarının bilməli olduğu alətlər və texnologiyalar barədə dərslər var.
- Link: TechWorld with Nana
- “Mental Outlaw”
- Linux, özəlliklə təhlükəsizlik və şəxsi məlumatların qorunması mövzularını əhatə edir. Linux əsaslı dərslər və idarəetmə mövzuları üzrə videolar tapa bilərsiniz.
- Link: Mental Outlaw
- “The Cyber Mentor”
- Bu kanal Linux administrasiyası ilə yanaşı, kiber təhlükəsizlik və etibarlı sistem idarəetməsi ilə bağlı məzmun təqdim edir. Penetration testing (test etmə), Linux təhlükəsizlik mövzuları burada geniş əhatə olunub.
- Link: The Cyber Mentor
YouTube Playlists
- “Linux for Beginners” – LearnLinuxTV
- Bu playlist Linux-u yeni başlayanlar üçün ətraflı izah edir, müxtəlif əmrlər, paket idarəetməsi, şəbəkə konfiqurasiyası və daha çox mövzunu əhatə edir.
- Link: Linux for Beginners
- “Linux Administration Tutorial for Beginners” – Guru99
- Bu playlist Linux sistem inzibatçılığı ilə bağlı dərslər təklif edir və Linux sistemlərinin quraşdırılması, konfiqurasiyası və idarə olunması mövzularını əhatə edir.
- Link: Guru99 Linux Administration
Bu mənbələrdən faydalanaraq, Linux sistem administrasiyası üzrə biliklərinizi genişləndirə və təcrübə qazana bilərsiniz.