Salam əziz oxucular, Bu gün siz Linux distrolarındakı fayl sistemləri haqqında yazacağam. Hər bir ƏS bir neçə fayl sistemini özündə saxlayır, məsələn, Windows FAT, FAT32, NTFS, ISO9660, UDF və s. fayl sistemləri. Linuxda fayl sistemlərini 2 yerə bölmək olar:
1. Ext4 (Fourth Extended File System)
- Haqqında: Ən çox istifadə olunan Linux fayl sistemidir.
- Xüsusiyyətlər:
- Yüksək performans.
- 1 Exabyte-a qədər məhdudiyyət (teorik).
- 64,000 fayla qədər alt dizin dəstəyi.
- Journaling (dəyişikliklərin yazılması) funksiyası, məlumatların itirilməsinin qarşısını alır.
2. Btrfs (B-tree File System)
- Haqqında: Modern və inkişaf edən bir fayl sistemidir.
- Xüsusiyyətlər:
- Snapshots və subvolumes dəstəyi.
- Dinamik həcmin genişlənməsi.
- Yüksək düzəliş imkanları.
- Məlumatın mühafizəsi üçün RAID dəstəyi.
3. XFS
- Haqqında: Yüksək performans və genişlənə bilən fayl sistemi.
- Xüsusiyyətlər:
- Böyük fayl sistemləri üçün optimallaşdırılmışdır.
- Snapshots dəstəyi.
- İstifadəsi rahatdır, xüsusən verilənlər bazası və media serverləri üçün.
4. ReiserFS
- Haqqında: Kiçik fayllar üçün optimallaşdırılmış bir fayl sistemidir.
- Xüsusiyyətlər:
- Yüksək sürət.
- Journaling xüsusiyyətləri.
- Kiçik faylların saxlanmasında effektivdir, lakin dəstəyi zamanla azalmışdır.
5. FAT (File Allocation Table)
- Haqqında: Daha köhnə bir fayl sistemi, Windows mühitlərində geniş istifadə olunur.
- Xüsusiyyətlər:
- Çox platformalı dəstək (Windows, macOS, Linux).
- Sadə struktura malikdir, amma daha böyük fayllar üçün məhdudiyyətləri var (FAT32-də 4GB).
- USB sürücüləri və digər daşıyıcılar üçün populyardır.
6. NTFS (New Technology File System)
- Haqqında: Windows-un standart fayl sistemidir, Linux-da dəstək mövcuddur.
- Xüsusiyyətlər:
- Sürətli, etibarlı, və böyük fayl ölçüləri ilə işləyir.
- Linux-da oxumaq və yazmaq mümkündür, amma tam dəstək üçün əlavə alətlər (məsələn,
ntfs-3g) istifadə olunur.
7. ZFS (Zettabyte File System)
- Haqqında: Sun Microsystems tərəfindən yaradılmış, lakin Linux-da da istifadə olunur.
- Xüsusiyyətlər:
- Yüksək genişlənmə və məlumatın mühafizəsi.
- Snapshots və RAID dəstəyi.
- Məlumatın zədələnməsinin qarşısını almaq üçün inteqrasiya edilmiş alətlər.
8. JFS (Journaled File System)
- Haqqında: IBM tərəfindən yaradılmış, stabil və performanslı bir fayl sistemidir.
- Xüsusiyyətlər:
- Journaling dəstəyi.
- Yüksək performans və az sistem resursu istehlakı.
- Böyük məlumat bazaları üçün idealdır.
9. SquashFS
- Haqqında: Sıxılmış fayl sistemidir, Live CD-lər və yüklenmələri üçün istifadə olunur.
- Xüsusiyyətlər:
- Sıxılmış məlumatların saxlanılması.
- Məlumatları oxumaq üçün sürətli, lakin yazma dəstəyi yoxdur.
10. OverlayFS
- Haqqında: İki və ya daha çox fayl sistemini birləşdirərək yeni bir fayl sistemi yaradır.
- Xüsusiyyətlər:
- Konteynerlərdə və virtual mühitlərdə geniş istifadə olunur.
- Orijinal fayllara dəyişiklik etmədən yuxarıda yerləşdirilmiş bir sistem yaradır.
Xülasə
Linux fayl sistemləri, mühitin tələblərinə uyğun olaraq seçilir. Hər biri öz spesifik istifadəsi və performans xüsusiyyətləri ilə fərqlənir. İstifadəçilər, ehtiyaclarına uyğun olan fayl sistemini seçərək, sistemlərinin effektivliyini artırmağa çalışırlar. Fayl sisteminin seçimi, məlumatların idarə olunmasında və performansda mühüm rol oynayır.
Linux fayl qaydaları
Faylın adlandırılması istifadə olunan fayl sistemindən asılı olaraq dəyişsə də, fayl adı alt xətt, rəqəmlər, nöqtələr və vergüllərdən istifadə etməklə maksimum 255 simvoldan ibarət olmalıdır.
Fayl adındakı nöqtənin (.) xüsusi mənası yoxdur.
Bununla belə, nöqtə ilə başlayan fayllar məxfi fayllar kimi müəyyən edilir.
Fayl adları hərflərə həssasdır, buna görə hello.world və HELLO WORLD fərqli fayllardır.
Faylın icra edilə bilən olub-olmaması fayl adı (program.exe) ilə deyil, fayl icazələri ilə müəyyən edilir.
