Kodlaşdırma müasir texnologiya dünyasının bir çox sahələrində fundamental bacarıq halına gəldi və bir çox iş axtaranlar və tələbələr, xüsusən də kibertəhlükəsizlik sahəsində karyera qurmaq istəyənlər üçün getdikcə daha çox əhəmiyyət kəsb edir. Təhlükəsizlik sahəsində bütün işlərin kodlaşdırma bacarıqları tələb olunmasa da, ən azı əsas kodlaşdırma prinsipləri haqqında bir qədər məlumatlı olmaq bu sahədə karyera qurmaq istəyənlər üçün böyük üstünlük olacaq. Təhlükəsizlik və hər birinin faydaları üçün beş ən populyar proqramlaşdırma dilini nəzərdən keçiririk.
Python
Python geniş alətlər və kitabxanalar kolleksiyası, istifadənin asanlığı, digər platformalar və texnologiyalarla uyğunluğu, həmçinin ən aktiv tərtibatçı icmalarından birinə malik olması ilə tanınır. Bütün bunlar Python-u kibertəhlükəsizlik dünyasında ən çox seçilən proqramlaşdırma dillərindən birinə çevirir. O, adətən təkrarlanan tapşırıqların avtomatlaşdırılması, audit, məhkəmə-tibbi analiz və zərərli proqramların təhlili kimi sahələrdə istifadə olunur. Skript dili olaraq, zərərli proqram hissələrini təhlil etmək və onlardan məlumat toplamaq, konfiqurasiyanın şifrəsini açmaq və ya digər aşağı səviyyəli təhlil növlərini yerinə yetirmək kimi aşkar problemin həlli üçün çox faydalı ola bilər.Bu, sadə və öyrənilməsi asan proqramlaşdırma dilidir və bəzi digər dillərə nisbətən daha qısa öyrənmə əyrisinə malikdir. O, həmçinin digər proqramlaşdırma dillərinə nisbətən daha az kod tələb edir. Açıq mənbə olduğundan bu haqda çoxlu məlumat tapmaq olar.
PHP
PHP-nin ən çox istifadə edilən yeri veb inkişaf etdirilməsi olsa da, kibertəhlükəsizlikdə onun tətbiq oluna biləcəyi müxtəlif sahələr var. Buna misal olaraq PHP əsaslı veb proqramların təhlili və ya SQL inyeksiyası və ya saytlararası skript hücumları (XSS) kimi zəifliklərin axtarışını göstərmək olar. PHP həmçinin logları təhlil edərək, təhlükəsizlikə məruz qalma və ya pozuntunu göstərə biləcək nümunələri axtarmaqla veb proqramlar və ya veb serverlərdə şübhəli davranışı müəyyən etmək üçün faydalı ola bilər. Nəhayət, digər dillərdə təhlükəsizlik alətlərinin yaradılması imkanları geniş olsa da, PHP sizə fərdiləşdirilmiş veb istifadəçi interfeysləri yaratmağa və ya müxtəlif təhlükəsizlik xüsusiyyətlərini idarəetmə panelinə inteqrasiya etməyə imkan verir.
JS
“JS” kimi də tanınan JavaScript JavaScript tərcüməçi ilə idarə olunan, obyekt yönümlü, skript proqramlaşdırma dilidir. Veb saytlar və mobil proqramlar kimi bir çox müxtəlif proqramların inkişafında geniş istifadə olunur. Veb proqramlarının təhlükəsizliyi (və əlaqəli zəifliklər) sahəsində irəliləmək istəyirsinizsə, yaxşı JavaScript biliyi sizə karyeranızda üstünlük verəcək. Kibertəhlükəsizlik dünyasında JS fiziki kompüterdə mümkün təhlükənin qarşısını almaq üçün vebsaytlarda, virtual maşında və ya təcrid olunmuş mühitdə aşkar edilmiş zərərli faylları və ya kodları təhlil etmək üçün istifadə edilə bilər. JavaScript həmçinin skriptin icrası ilə eyni vaxtda yerinə yetirilən funksiyaların yaradılmasına imkan verir. Hücumçular tez-tez kibertəhlükəsizlik üzrə analitiklərin işini çətinləşdirmək və təhlükəsizlik proqram təminatı tərəfindən aşkarlanmamaq üçün JavaScript-də hazırlanmış zərərli kodu yüksək səviyyədə çaşqınlıqla yayırlar.
Programlamlaşdırma dili olaraq SQL
Proqramlaşdırma dili kimi SQL Strukturlaşdırılmış Sorğu Dili (SQL) ümumi təyinatlı proqramlaşdırma dili olmasa da, bu sorğu dilində relational verilənlər bazalarının necə işlədiyini başa düşmək kod təhlükəsizliyi auditi və nüfuz testini həyata keçirənlər üçün çox faydalıdır. SQL bu tip verilənlər bazasını sorğulamaq və yeniləmək üçün geniş istifadə olunur və SQL biliyi ilə proqramın kodunda boşluqlar aşkar edilə bilər. Bu qüsurlar ciddi nəticələrə, o cümlədən proqrama və ya sistemə icazəsiz giriş və ya həssas məlumatların oğurlanmasına səbəb ola bilər. Həm administratorlar, həm də tərtibatçılar verilənlər bazası cədvəllərində saxlanılan məlumatların əldə edilməsi, yenilənməsi və ya silinməsi daxil olmaqla, müxtəlif məqsədlər üçün SQL sorğuları yazır. Bunun əksinə olaraq, SQL injection İnternet proqramlarına qarşı ən çox yayılmış hücumlardan biridir. Bunun üçün nüfuz testləri aparmaq və bu boşluqları aşkar edib düzəltmək lazımdır.
PowerShell proqramlaşdırma dili
PowerShell konfiqurasiyanın idarə edilməsində və tapşırıqların avtomatlaşdırılmasında geniş istifadə olunur və Windows əməliyyat sistemlərinin geniş istifadə olunduğu mühitlər üçün əla seçimdir. Məhkəmə analizində PowerShell məlumat əldə etmək və təhlükəsizlik pozuntusu zamanı təcavüzkarların sistemə necə daxil olduğunu öyrənmək üçün olduqca faydalı ola bilər.PowerShell bilikləri, istismar, xidmətin skan edilməsi və zərərli proqramların təhlili kimi proses boyu müxtəlif mərhələlərdə nüfuz testində də faydalı ola bilər.
Yekun olaarq qeyd etmək istərik ki,Kibertəhlükəsizlik sahəsi davamlı inkişaf edir və hücumlar daha mürəkkəb olduqca, mütəxəssislər daha güclü və səmərəli alətlərə ehtiyac duyurlar. Bu alətləri yaratmaq və təhlükəsizlik məsələlərini həll etmək üçün proqramlaşdırma dilləri mühüm rol oynayır. Hər bir dil öz xüsusiyyətlərinə görə fərqli məqsədlər üçün istifadə olunur. Bu yazıda, kibertəhlükəsizlik sahəsində geniş istifadə olunan C, C++, Java, Bash, Go və Ruby kimi proqramlaşdırma dillərini daha yaxından nəzərdən keçirəcəyik.
