Salam əziz oxucular, bu gün sizə Arch Linux haqqında bəhs edəcəyik. Arch Linux-un tarixi 2002-ci ilə gedib çıxır. Bu zaman Judd Vinet adlı bir proqramçı, daha minimal, daha istifadəçi yönümlü və konfiqurasiya edilə bilən bir Linux dağıtımı yaratmaq məqsədilə Arch Linux-u təqdim etdi. Arch, müstəqil bir layihə olaraq başladı və zamanla populyarlaşdı.
Əsas mərhələlər:
- 2002: Arch Linux-un ilk versiyası buraxıldı. Bu, sadə və sürətli bir sistem yaratma məqsədini güdürdü.
- 2004: Arch, rolling release modelini qəbul etdi, yəni sistem mütəmadi olaraq yenilənməyə başladı və hər hansı bir versiya nömrəsi olmadan istifadəçilərə daim ən son proqram təminatı təqdim edildi.
- 2007: Arch Linux-un rəsmi sənədli bazası, Arch Wiki, yaradıldı. Bu, istifadəçilər üçün geniş və ətraflı bir resurs halına gəldi.
- 2009: Arch Linux, bir çox yeni paket meneceri və sistem alətləri ilə daha da gücləndi. Bu dövrdə “Pacman” paket menecerinin populyarlığı artdı.
- 2012: Judd Vinet, layihənin rəhbərliyini başqalarına təhvil verdi, lakin Arch Linux-un cəmiyyəti hələ də aktiv olaraq iştirak etməyə davam etdi.
- Sonrakı illər: Arch Linux, istifadəçi cəmiyyətinin dəstəyi ilə böyüdü və inkişaf etdi. İstifadəçilər arasında məşhur bir seçim halına gəldi, xüsusən də öz sistemini özəlləşdirmək istəyənlər üçün.
Bugün, Arch Linux müstəqil bir ekosistemə, geniş bir cəmiyyətə və inkişaf etmiş resurslara malikdir, bu da onu Linux dünyasında xüsusi bir yerə sahib edir.
AUR (Arch User Repository), Arch Linux istifadəçiləri üçün geniş bir paket bazasıdır. Burada istifadəçilər tərəfindən yaradılmış və paylaşılmış paketlər yerləşir. AUR, Arch Linux-un rəsmi repositoriyalarına əlavə olaraq gəlir və istifadəçilərə daha çox proqram təminatı seçimi təqdim edir.
AUR-un xüsusiyyətləri:
- İstifadəçi Yaradılması: AUR-da yerləşən paketlər, Arch Linux cəmiyyətinin üzvləri tərəfindən yaradılır. Bu, daha çox proqram təminatını, o cümlədən rəsmi repositoriyalarda olmayan proqramları əldə etməyə imkan verir.
- PKGBUILD: AUR-da hər bir paket üçün “PKGBUILD” adlı bir skript istifadə edilir. Bu skript, paketin necə yığılacağını və quraşdırılacağını müəyyən edir. İstifadəçilər bu skriptləri öz ehtiyaclarına uyğunlaşdıra bilərlər.
- Yüngül İstifadə: AUR-dan paketləri quraşdırmaq üçün “yay” (ya da “aurman”, “pikaur” və s.) kimi AUR müştərilərindən istifadə edilir. Bu alətlər, AUR-dakı paketlərin asanlıqla axtarılmasını, yüklənməsini və quraşdırılmasını təmin edir.
- Cəmiyyət Dəstəyi: AUR, cəmiyyətin dəstəyini alır; istifadəçilər, paketlər haqqında rəy verə, problemləri bildire və yeni paketlər yarada bilərlər.
- Dəyişikliklər və Yeniləmələr: AUR-da paketlərin saxlanılması, istifadəçilərin dəyişikliklər etməsi və yeniləmələri təklif etməsi üçün bir platforma təqdim edir.
AUR, Arch Linux-un istifadəsini daha da gücləndirir, çünki bu, istifadəçilərə geniş proqram təminatı seçimi və öz ehtiyaclarına uyğun paketlər yarada bilmə imkanı verir. Ancaq AUR-dan istifadə edərkən diqqətli olmaq vacibdir, çünki burada yerləşən paketlər rəsmi repositoriyalardan fərqli olaraq, tamamilə test edilməmiş ola bilər.
Arch Linux və ya Arch Linux əsaslı sistemlərdə paket quraşdırmaq üçün aşağıdakı addımları izləyə bilərsiniz:
Arch Linux-un ən populyar distroları arasında aşağıdakılar var:
- Manjaro: Arch Linux-un istifadəsi asanlaşdırılmış versiyasıdır, istifadəçilərə rahat bir interfeys və daha çox dəstək təqdim edir.
- ArcoLinux: İstifadəçilərə öz mühitlərini yaratmaq imkanı verən bir distrodur, həmçinin tədris məqsədləri üçün əla seçimdir.
- EndeavourOS: Sadə və minimal bir distrodur, Arch Linux-un əsasını təklif edir, lakin istifadəsi asandır.
- ArchLabs: Openbox ilə minimal bir interfeys təqdim edən bir distrodur, daha inkişaf etmiş istifadəçilər üçün nəzərdə tutulub.
- Garuda Linux: Oyun və performansa fokuslanmış bir distrodur, çoxlu özelleştirmə variantları təklif edir.
Bu distrolar, Arch Linux-un gücünü və çevikliyini təmin etməklə yanaşı, istifadəçi təcrübəsini də asanlaşdırır.
1. Rəsmi Repositoriyalardan paketləri quraşdırmaq üçün:
Rəsmi repositoriyalardan paket quraşdırmaq üçün pacman paket menecerini istifadə edin:
Paket qurmaq üçün:
Paketin update olunması:
Hər hansı bir paketin silinməsi üçün:
2. AUR-dan paketləri quraşdırmaq üçün
AUR-dan paket quraşdırmaq üçün AUR müştərisi istifadə edə bilərsiniz (məsələn, yay, pikaur):
- Yay İlə Paket Quraşdırmaq:
yayquraşdırın (əgər yoxdursa):
sudo pacman -S yay
2. AUR-dan paket quraşdırmaq üçün:
