Salam hörmətli oxucular, bu gün sizə ən prestijli sertifikatlardan biri olan RHCSA (Red Hat Certified System Administrator) imtahanı haqqında ətraflı məlumat verəcəyik. Bu sertifikat Linux sistem idarəçiliyi sahəsində qlobal səviyyədə tanınır və karyera imkanlarını genişləndirmək üçün mühüm addımdır. İmtahan tamamilə praktiki olduğu üçün nəzəri biliklər kifayət etmir, real mühitdə terminal bacarıqları vacibdir.
RHCSA (Red Hat Certified System Administrator) imtahanı Linux sistem idarəçiliyi üzrə ən nüfuzlu və vacib sertifikatlardan biridir. Bu imtahan Red Hat Enterprise Linux (RHEL) sistemi üzərində praktiki bilik və bacarıqları yoxlayır. İmtahan praktiki formatda olduğu üçün nəzəri biliklər kifayət etmir, praktiki təcrübə vacibdir. İmtahana hazırlaşmaq üçün ilk öncə RHEL sisteminin qurulması və əsas konfiqurasiya addımlarını öyrənmək lazımdır. RHEL 9 versiyası üzrə hazırlaşmaq məsləhətdir, çünki hazırkı imtahan bu versiyanı əhatə edir. Əmrlərin istifadəsi və terminal mühitində işləmək gündəlik məşq olunmalıdır. İmtahanın əsas mövzuları fayl sistemlərinin idarə olunması, istifadəçi və qrup idarəçiliyi, icazə və sahibliyin təyini, şəbəkə konfiqurasiyası, firewall tənzimlənməsi və SELinux-un idarə edilməsidir. Yadda saxlamalıdır ki, SELinux statusunun dəyişdirilməsi və konfiqurasiyası imtahanın vacib hissəsidir. Xüsusilə disk və partition idarəçiliyi, LVM yaratmaq və genişləndirmək kimi tapşırıqlar önəmlidir. SWAP bölməsi əlavə etmək, disk kvotaları təyin etmək kimi əmrlər öyrənilməlidir. NFS, SAMBA, AutoFS kimi şəbəkə paylaşımlarının qurulması imtahan üçün mütləqdir. SSH xidmətini konfiqurasiya etmək, şifrəsiz autentifikasiya qurmaq kimi biliklər də tələb olunur. Systemd ilə xidmətləri idarə etmək, xidmətləri aktiv və deaktiv etmək bacarığı vacibdir. Cron və at əmrləri ilə zamanlanmış tapşırıqlar yaratmaq da bilmək lazımdır. Firewalld ilə portların açılması, zonaların idarəsi imtahanın mütləq mövzusudur. NetworkManager ilə şəbəkə interfeyslərini idarə etməyi praktiki öyrənmək lazımdır. Sudo konfiqurasiyası və yetkilərin təyin olunması da biliklərə daxil olmalıdır. İmtahanda konfiqurasiya fayllarının redaktəsi üçün vi, nano kimi mətn redaktorlarını yaxşı bilmək lazımdır. İmtahana hazırlaşmaq üçün rəsmi Red Hat dərslikləri və praktiki laboratoriya məşqləri etmək vacibdir. Eyni zamanda, virtual maşınlar üzərində təcrübə aparmaq imkan verir ki, real mühitdə bacarıqlarınızı artırırsınız. RHEL ISO faylını yükləyərək VirtualBox və ya KVM üzərində təlim mühiti qurmaq faydalıdır. Hər gün praktiki tapşırıqlar etmək yaddaşı möhkəmləndirir. Man pages və help komandaları ilə əmrlərin kömək səhifələrini oxumaq faydalıdır. İmtahan zamanı vaxt idarəçiliyi vacib olduğundan, sürətli və dəqiq işləmək üçün təcrübə önəmlidir. Yedəkləmə və bərpa əmrlərini bilmək də vacibdir. Tar, rsync, cp və mv əmrləri praktiki öyrənilməlidir. Kernel parametrləri və GRUB konfiqurasiyası imtahanın bəzən tələb etdiyi mövzudur. Yum və dnf paket idarəetmə əmrləri ilə proqramların qurulması və yenilənməsi bacarılmalıdır. Repozitoriyalar əlavə etmək və konfiqurasiya etmək bilikləri də önəmlidir. Anlayışlı olmaq üçün systemctl, journalctl kimi log baxış və xidmət idarəetmə əmrləri praktiki tətbiq edilməlidir. Logların təhlili və xidmətlərin vəziyyətini oxumaq üçün bacarıqlar önəmlidir. Hər mövzu üzrə qeydlər aparmaq və mütəmadi olaraq təkrar etmək effektiv öyrənmə təmin edir. İmtahan zamanı şəbəkə problemlərini diaqnostika etmək üçün ip, nmcli və ss kimi əmrləri yaxşı bilmək lazımdır. SSH ilə uzaqdan bağlantı qurmaq və konfiqurasiya etmək bacarığı olmalıdır. Vhostlar, SELinux siyasətləri, audit loglar kimi daha irəlidəki mövzular əlavə üstünlük verə bilər. RHCSA imtahanında bütün tapşırıqları əl ilə yazaraq yerinə yetirmək tələb olunur, buna görə terminala alışqanlıq önəmlidir. Red Hat rəsmi təlim kursları, məsələn, RH124 və RH134 kursları imtahana hazırlıq üçün çox faydalıdır. Təcrübəni artırmaq üçün GitHub və ya digər mənbələrdən RHCSA praktiki senarilərini yükləyib işləmək məsləhətdir. İmtahan 3 saat davam edir və bütün tapşırıqları vaxtında bitirmək üçün planlama vacibdir. İmtahan zamanı qeydlər üçün kağız verilmir, ona görə terminal içində düşünmək və qeyd etmək bacarığı formalaşdırılmalıdır. Network troubleshooting bilikləri, məsələn, ping, traceroute, dig, nslookup kimi əmrlər mütləqdir. Ansible kimi avtomatlaşdırma alətlərinə baxmaq əlavə üstünlük verə bilər amma RHCSA üçün əsas deyil. Fail2ban, firewall qaydalarının yazılması kimi mövzular da faydalı ola bilər. Konfiqurasiya fayllarını backup etmək, dəyişiklikdən əvvəl orijinal faylın ehtiyatını saxlamaq faydalıdır. Sonda mütəmadi testlər edib özünüzü qiymətləndirmək imtahana psixoloji və texniki hazır olmağa kömək edir. İmtahana girərkən sakit və diqqətli olmaq, əvvəlcə bildiyiniz tapşırıqları yerinə yetirmək tövsiyə edilir. Uğurlu olmaq üçün mütəmadi praktika, mövzuları dərindən öyrənmək və terminal bacarıqları üzərində işləmək şərtdir.
RHCSA imtahanında tapşırıqların konkret ardıcıllığı olmur, amma məntiqli və ən yaxşı ardıcıllıq planı belədir:
Şifrə Dəyişmək / Root Şifrəsini Qoymaq
Əvvəlcə sistemə daxil olduqdan sonra root şifrəsi ilə bağlı tapşırıq varsa onu edin.
Hostname Dəyişmək
Hostname dəyişdirmək tələb edilirsə ilk olaraq bunu edin və sistemi restart etməyə ehtiyac varsa, erkən edin.
Şəbəkə Konfiqurasiyası
IP adresi, DNS, Gateway kimi şəbəkə tənzimləmələrini edin. İnterneti yoxlamaq üçün ping istifadə edin.
Firewall və SELinux Konfiqurasiyası
SELinux rejimini dəyişmək, firewall portlarını açmaq tələb edilirsə bu mərhələdə edin. Çünki sonrakı xidmətlər üçün lazım olacaq.
Partisiya və LVM İdarəçiliyi
Disk yaratmaq, partition bölmək, LVM qurmaq, SWAP əlavə etmək kimi işləri bu mərhələdə edin.
Fayl Sisteminin Formatlanması və Qoşulması
Diskləri formatlayın və tələb olunan yerlərə mount edin. fstab faylını düzəldin ki, sistem açıldıqda avtomatik qoşulsun.
Disk Kvotaları Təyin Etmək
Əgər kvota ilə bağlı tapşırıq varsa, bu mərhələdə kvotanı aktiv edin və istifadəçilərə məhdudiyyət təyin edin.
Şəbəkə Paylaşımları (NFS, SAMBA, AutoFS)
NFS, SAMBA qurmaq və AutoFS ilə avtomatik mount etmək bu mərhələdə yerinə yetirilməlidir.
İstifadəçi və Qrup İdarəçiliyi
İstifadəçi, qrup yaratmaq, şifrələr təyin etmək, icazələr vermək kimi tapşırıqları yerinə yetirin.
Fayl və Kataloq İcazələri
Fayl və qovluqlara sahibliyi dəyişmək, icazələr vermək, ACL ilə əlavə icazələr təyin etmək.
SSH və Şifrəsiz Bağlantı
SSH xidmətini aktiv edin, konfiqurasiya edin, lazım olsa şifrəsiz login qurun.
Zamanlanmış Tapşırıqlar (Cron və At)
Vaxtlı-vaxtında işləyəcək skript və əmrləri cron və ya at ilə planlaşdırın.
Systemd və Xidmətlər İdarəçiliyi
Xidmətləri yaratmaq, aktivləşdirmək, deaktivləşdirmək və statuslarını yoxlamaq.
Yedəkləmə və Bərpa (tar, rsync)
Fayl və qovluqları yedəkləmək və ya bərpa etmək kimi tapşırıqları icra edin.
Logların Təhlili və İdarə Edilməsi
journalctl, /var/log faylları ilə xidmətlərin vəziyyətini və logları yoxlayın.
Kernel Parametrləri və GRUB Konfiqurasiyası
Kernel parametrləri və GRUB konfiqurasiyası ilə bağlı tapşırıq varsa, sona yaxın edin, çünki reboot tələb edə bilər.
Paketlərin İdarə Edilməsi (YUM, DNF, Repozitoriyalar)
Proqram quraşdırmaq, yeniləmək, repozitoriyaları əlavə etmək bu mərhələdə olmalıdır.
Sudo İcazələrinin Verilməsi
İstifadəçilərə sudo hüququ vermək, konfiqurasiya faylında düzəliş etmək.
Nəticələrin Yoxlanması
Bütün tapşırıqları yenidən bir-bir yoxlayın, səhv qalan və ya unudulan hissə varsa düzəldin.
Sistemə Reboot Etmək
Əgər tələb edilirsə və ya əmin olmaq üçün sistemi yenidən başladın və konfiqurasiyalar yerində qalırmı yoxlayın.
Qeyd: Bu ardıcıllıq sistemin əsasını əvvəlcə qurmağa, sonra isə əlavə xidmətləri konfiqurasiya etməyə kömək edir. Əgər imtahanda hər hansı tapşırıq reboot tələb edirsə onu tez edin ki, vaxt itkisi olmasın.
İmtahanı verə biləcəyiniz mərkəz.
📍 MUK Training Center Azerbaijan
Ünvan: Xocalı prospekti 55, AGA Center, 8-ci mərtəbə, Bakı
Əlaqə: +994 12 464 43 50, +994 12 310 34 43, e‑mail: [email protected]
Red Hat
Mərkəz həm imtahan, həm təlim xidmətləri göstərir, Red Hat tərəfindən səlahiyyət verilmiş rəsmi partnyordur
