DHCP (Dynamic Host Configuration Protocol), şəbəkə cihazlarına (məsələn, komputerlər, printerlər, mobil telefonlar və s.) IP ünvanı və digər şəbəkə konfiqurasiya məlumatları avtomatik olaraq verən bir protokoldur. DHCP, şəbəkə administratorlarının şəbəkə konfiqurasiyasını mərkəzləşdirməyə və asanlaşdırmağa imkan tanıyır.
DHCP-nin əsas funksiyaları:
- IP ünvanı təyinatı: DHCP server, şəbəkəyə qoşulan cihazlara avtomatik olaraq IP ünvanları verir. Bu, administratorların hər bir cihaz üçün əl ilə IP ünvanı təyin etməsinə ehtiyacı aradan qaldırır.
- Konfiqurasiya məlumatları: DHCP server, cihazlara subnet mask, default gateway və DNS server ünvanları kimi digər şəbəkə konfiqurasiya məlumatları da təqdim edir.
- IP ünvanlarının idarə olunması: DHCP server, verilən IP ünvanlarını izləyir və müəyyən bir müddət (lease time) sonra onları geri alır. Bu, IP ünvanlarının səmərəli istifadəsini təmin edir.
DHCP komponentləri hansılardır?
DHCP (Dynamic Host Configuration Protocol) sisteminin əsas komponentləri aşağıdakılardır:
- DHCP Server:
- DHCP server, şəbəkəyə qoşulan cihazlara IP ünvanları və digər şəbəkə konfiqurasiya məlumatları təqdim edən mərkəzi bir serverdir. Bu server, IP ünvanlarının təyinatını və idarə olunmasını həyata keçirir.
- DHCP Client:
- DHCP client, DHCP server ilə əlaqə saxlayan və IP ünvanı almaq üçün serverə sorğu göndərən cihazdır. Hər bir şəbəkə cihazı (komputer, printer, telefon və s.) DHCP client rolunu oynaya bilər.
- DHCP Relay Agent:
- DHCP relay agent, DHCP server ilə DHCP client arasında köprü rolunu oynayır. Bu komponent, DHCP sorğularını bir şəbəkədən digərinə yönləndirir. Məsələn, əgər DHCP server yerli şəbəkədən kənarda yerləşirsə, relay agent bu sorğuları serverə çatdırmaq üçün istifadə edilir.
- DHCP Scope:
- DHCP scope, DHCP server tərəfindən idarə olunan IP ünvanları və bu ünvanlarla birlikdə təqdim olunan digər konfiqurasiya məlumatlarının (subnet mask, default gateway, DNS server və s.) dəsti deməkdir. Bu, DHCP serverinin hansı IP ünvanlarını verə biləcəyini müəyyən edir.
- Lease:
- Lease, DHCP serverinin cihazlara verdiyi IP ünvanlarının istifadəsi üçün müəyyən edilmiş müddətdir. Lease müddəti başa çatdıqda, IP ünvanı serverə geri qaytarılmalıdır. Cihazlar lease müddətini uzatmaq üçün serverə yeni sorğu göndərə bilərlər.
- DHCP Database:
- DHCP database, DHCP serverinin IP ünvanlarını və onların hansı cihazlara təyin olunduğunu saxlayan məlumat bazasıdır. Bu bazada IP ünvanlarının istifadəsi, lease müddətləri və digər konfiqurasiya məlumatları saxlanılır.
Bu komponentlər, DHCP protokolunun düzgün işləməsini təmin edir və şəbəkənin dinamik konfiqurasiyasını asanlaşdırır.
DHCP necə işləyir?
DHCP (Dynamic Host Configuration Protocol) sisteminin işləmə prosesi bir neçə mərhələdən ibarətdir. Bu mərhələlər, DHCP client (müştəri) və DHCP server arasında IP ünvanı və digər konfiqurasiya məlumatlarının mübadiləsini təmin edir. Proses aşağıdakı şəkildə baş verir:
1. DHCP Discover
- Müştəri: Şəbəkəyə qoşulan cihaz (müştəri) DHCP serverini tapmaq üçün “DHCP Discover” mesajı göndərir. Bu mesaj, bütün şəbəkəyə yayılan (broadcast) bir mesajdır.
2. DHCP Offer
- Server: DHCP server, müştərinin “DHCP Discover” mesajına cavab olaraq “DHCP Offer” mesajı göndərir. Bu mesajda təklif edilən IP ünvanı, subnet mask, default gateway və DNS server ünvanları kimi konfiqurasiya məlumatları yer alır.
3. DHCP Request
- Müştəri: Müştəri, qəbul etdiyi “DHCP Offer” mesajına cavab olaraq “DHCP Request” mesajı göndərir. Bu mesajda müştəri, seçdiyi IP ünvanını qəbul etdiyini və istifadə etmək istədiyini bildirmiş olur.
4. DHCP Acknowledgment (ACK)
- Server: DHCP server, müştərinin “DHCP Request” mesajını aldıqdan sonra “DHCP Acknowledgment” (ACK) mesajı göndərir. Bu mesajda müştəriyə təyin olunan IP ünvanı və digər konfiqurasiya məlumatları təsdiqlənir.
5. Lease Time
- Müştəri: Cilent, DHCP serverindən aldığı IP ünvanını müəyyən bir müddət (lease time) üçün istifadə edir. Lease müddəti bitdikdə, müştəri IP ünvanını uzatmaq üçün yenidən DHCP serverinə sorğu göndərə bilər.
6. DHCP Release
- Müştəri: Müştəri, şəbəkədən ayrıldıqda IP ünvanını geri qaytarmaq üçün “DHCP Release” mesajı göndərə bilər. Bu, serverə IP ünvanının artıq istifadə olunmadığını bildirmək üçündür.
Prosesin Qısa Təsviri
- Discover: Müştəri serveri tapır.
- Offer: Server IP ünvanı təklif edir.
- Request: Müştəri IP ünvanını qəbul edir.
- ACK: Server müştərinin seçimini təsdiqləyir.
Bu proses, DHCP protokolunun şəbəkədəki müştərilərə IP ünvanı və digər konfiqurasiya məlumatlarının avtomatik verilməsini təmin edir, eyni zamanda şəbəkə idarəçiliyini asanlaşdırır.
DHCP-nin üstünlükləri nələrdir?
DHCP (Dynamic Host Configuration Protocol) sisteminin bir sıra üstünlükləri vardır:
- Avtomatik IP Təyinatı:
- DHCP, şəbəkəyə qoşulan cihazlara avtomatik olaraq IP ünvanları təqdim edir. Bu, administratorların hər bir cihaz üçün əl ilə IP ünvanı təyin etmə ehtiyacını aradan qaldırır.
- Asan İdarəetmə:
- DHCP serveri vasitəsilə IP ünvanlarının və digər konfiqurasiya məlumatlarının mərkəzləşdirilmiş idarə olunması mümkün olur. Bu, şəbəkə administratorlarının idarəetmə işlərini asanlaşdırır.
- Dinamika:
- DHCP, şəbəkədəki IP ünvanlarının dinamik idarə olunmasını təmin edir. Cihazlar şəbəkəyə qoşulduqda və ya ayrıldıqda, DHCP server avtomatik olaraq IP ünvanlarını uyğun olaraq dəyişir.
- Effektiv IP İstifadəsi:
- DHCP server, IP ünvanlarını geri alaraq onların yenidən istifadəsini təmin edir. Lease müddəti başa çatdıqda, IP ünvanı digər cihazlara verilə bilər.
- Yüksək performans:
- DHCP, müştərilərin IP ünvanlarını sürətlə almasına imkan tanıyır, bu da şəbəkənin performansını artırır. Cihazlar şəbəkəyə qoşulduqda, IP ünvanı dərhal təyin olunur.
- Müxtəlif konfiq məlumtları:
- DHCP, IP ünvanından əlavə, subnet mask, default gateway, DNS server və digər konfiqurasiya məlumatlarını da təqdim edir. Bu, cihazların şəbəkə ilə düzgün əlaqə qurmasını təmin edir.
- Quraşdırma:
- DHCP, şəbəkəyə qoşulan yeni cihazların (məsələn, laptoplar, mobil telefonlar) quraşdırılmasını asanlaşdırır. Cihazlar, DHCP serverindən avtomatik olaraq lazım olan məlumatları alaraq şəbəkəyə qoşula bilərlər.
- Həddindən artıq istifadəni azaldır:
- DHCP, IP ünvanlarının düzgün bölüşdürülməsini təmin edərək, eyni IP ünvanının bir neçə cihaz tərəfindən istifadəsinin qarşısını alır.
- Dəstək:
- DHCP, bir çox şəbəkə cihazı və platforması ilə uyğun işləyir. Bu, müxtəlif istehsalçıların avadanlıqları arasında qarşılıqlı dəstəyi artırır.
Bu üstünlüklər, DHCP-nin müasir şəbəkə idarəçiliyi üçün niyə bu qədər geniş istifadə edildiyini izah edir.
DHCP-nin çatışmazlıqları nələrdir?
DHCP (Dynamic Host Configuration Protocol) sisteminin bir sıra çatışmazlıqları da vardır. Bu çatışmazlıqlar aşağıdakılardır:
- Təhlükəsizlik Riskləri:
- DHCP protokolu, şəbəkə mühitindəki cihazların identifikasiyasını təmin etmədiyi üçün DHCP spoofing (saxta DHCP serverləri) hücumlarına açıqdır. Saxta DHCP serveri, cihazlara yanlış IP ünvanları və digər konfiqurasiya məlumatları təqdim edə bilər.
- Şəbəkə Təsirinə Asılılıq:
- DHCP serveri mərkəzi bir nöqtədir. Əgər DHCP serveri işləmirsə, yeni cihazların şəbəkəyə qoşulması mümkün olmayacaq. Bu, şəbəkənin genişləndirilərkən və ya yeni cihazlar qoşularkən problemlərə yol açır.
- IP Ünvanlarının İdarə Edilməsi:
- DHCP, IP ünvanlarını dinamik olaraq təyin etdiyi üçün, IP ünvanlarının nə zaman dəyişəcəyini proqnozlaşdırmaq çətindir. Bu, bəzi tətbiqlər üçün (məsələn, serverlər və ya xidmətlər) IP ünvanlarının sabit olmasının vacib olduğu hallarda problemlər yarada bilər.
- Şəbəkə Yükü:
- DHCP serveri yüklü olduğunda, sorğuların idarə olunması çətinləşə bilər. Məsələn, böyük bir şəbəkədə birdən çox müştəri qoşulduqda, DHCP serverinə olan yük artar və bu, müştərilərin IP ünvanı almasını gecikdirə bilər.
- Quraşdırma və İdarəetmə:
- DHCP serverinin düzgün konfiqurasiyası və idarə olunması tələb olunur. Yanlış konfiqurasiya, IP ünvanlarının toqquşmasına və ya düzgün çalışmamasına səbəb ola bilər.
- Lease Müddətinin İdarə Edilməsi:
- DHCP lease müddətinin düzgün müəyyən edilməməsi, IP ünvanlarının səmərəli istifadəsinə təsir edə bilər. Əgər lease müddəti çox uzun olsa, IP ünvanları boş qalmış ola bilər. Əksinə, çox qısa müddət, müştərilərin tez-tez IP ünvanlarını dəyişməsinə səbəb ola bilər.
- Təkmilləşdirmə Məsələləri:
- Şəbəkə administratorları, DHCP serverini güncəlləmək və ya təkmilləşdirmək istədikdə, mövcud konfiqurasiyanın itirilməsi riski ilə üzləşə bilərlər. Bu, müştərilərin IP ünvanlarını itirməsinə səbəb ola bilər.
Bu çatışmazlıqlar, DHCP-nin istifadəsi zamanı nəzərə alınmalı olan məsələlərdir. Şəbəkə təhlükəsizliyi, idarəetmə və konfiqurasiya məsələlərinə diqqət yetirmək, bu çatışmazlıqların aradan qaldırılmasına kömək edə bilər.
Şəbəkə Cihazınızda DHCP-ni necə konfiqurasiya etmək olar?
ChatGPT said:
ChatGPT
Şəbəkə cihazında DHCP-ni konfiqurasiya etmək üçün aşağıdakı addımları izləyə bilərsiniz. Bu addımlar, router, switch və ya DHCP server kimi müxtəlif cihazlarda DHCP-nin necə konfiqurasiya ediləcəyini izah edir. Aşağıda, ümumi bir router nümunəsindən istifadə edərək konfiqurasiya prosesi izah edilir:
Router və ya DHCP Serverdə DHCP Konfiqurasiyası
1. Routerə Daxil Olun
- Routerinizin IP ünvanını brauzerinizdə daxil edin (tez-tez
192.168.1.1və ya192.168.0.1olur). - İstifadəçi adı və şifrə ilə daxil olun. (Default olaraq, bu məlumatlar routerin istehsalçısına görə dəyişir; adətən
admin/adminvə yaadmin/passwordolur.)
2. DHCP Parametrlərini Tapın
- Routerin interfeysində DHCP bölməsini tapın. Bu, “Network Settings”, “LAN Setup” və ya “DHCP Settings” bölmələrində ola bilər.
3. DHCP Serverini Aktivləşdirin
- DHCP Serverini aktivləşdirin. Bu, DHCP-nin IP ünvanlarını avtomatik olaraq verməsini təmin edəcək.
4. IP Ünvanı Aralığını Müəyyən Edin
- IP Ünvanı Aralığı (Scope): DHCP serverinin hansı IP ünvanlarını verəcəyini müəyyən edin. Məsələn, 192.168.1.100-dən 192.168.1.200-ə qədər.
5. Subnet Maskı Təyin Edin
- Subnet Maskı: Məsələn,
255.255.255.0standart ev şəbəkələri üçün.
6. Default Gateway və DNS Serverləri Təyin Edin
- Default Gateway: Routerin IP ünvanı (məsələn,
192.168.1.1). - DNS Serverləri: İstədiyiniz DNS server ünvanlarını əlavə edin. (Məsələn, Google DNS (
8.8.8.8və8.8.4.4)).
7. Lease Müddətini Müəyyən Edin
- Lease Müddəti: IP ünvanlarının nə qədər müddətə veriləcəyini təyin edin (məsələn, 24 saat).
8. Dəyişiklikləri Saxlayın
- Konfiqurasiya tamamlandıqdan sonra, dəyişikliklərinizi qeyd edin və routeri yenidən başladın (əgər tələb olunursa).
9. Cihazınızı Qoşun
- DHCP konfiqurasiyasını tamamladıqdan sonra, şəbəkəyə qoşulan cihazlar avtomatik olaraq IP ünvanlarını almalıdır. Cihazın şəbəkə parametrlərini avtomatik alması üçün “Obtain IP address automatically” seçimini seçin.
Nümunə: Cisco Routerdə DHCP confiqurasiyası
Əgər Cisco router istifadə edirsinizsə, komanda xətti interfeysi (CLI) ilə aşağıdakı addımları izləyin:
- Routerin CLI-ə daxil olun.
- Konfiqurasiya rejiminə daxil olun:
DHCP Serverini aktivləşdirin:
