Salam əziz dostlar, bu gün sizə DNS Serverin necə işlədiyini 5 Addımda sizə izah edəcəm DNS Nədir və Necə İşləyir?
İnternet üzərindən ünsiyyət, gün keçdikcə daha asan texnologiyalarla evrilərək ən praktik halını qazanır. İnternetin ilk istifadə illərində IP ünvanı ilə kompüter qarşılıqlı əlaqəsi asan idi, lakin internetin artan istifadəsi IP ünvanı ilə bu işi görməyi zamanla daha çətin hala gətirdi. Buna görə daha yaddaqalan ünvanlar, yəni bir digər adı ilə DNS istifadəsi bu problemə həll olaraq tapıldı. Bəs, internetin olmazsa olmazı olan DNS nədir?
DNS (Domain Name System) internetin “telefon kitabı”dır; sayt adlarını (məsələn, www.linuxoyren.com) IP ünvanlarına çevirir (məsələn, 192.0.2.1), bu da kompüterlərin bir-biri ilə ünsiyyət qurmasına imkan tanıyır. DNS, internetin effektiv və istifadəsi asan olmasına kömək edir, beləliklə, insanlar saytlara adları ilə asanlıqla daxil ola bilirlər.
- İstək göndərilməsi: Bir veb sayta daxil olmaq istədiyinizdə, kompüteriniz DNS serverinə bir sorğu göndərir.
2. DNS serveri: Bu server, tələb olunan domen adını IP ünvanına çevirmək üçün öncədən saxladığı məlumatlardan istifadə edir.
3. Cavabın alınması: DNS serveri, sorğuya uyğun IP ünvanını tapdıqda, onu kompüterinizə geri göndərir.
4. Bağlantının qurulması: Kompüteriniz, alınan IP ünvanı ilə veb sayta qoşulur.
5. Məlumatın ötürülməsi: Artıq siz, veb saytın içeriğini görmək üçün internet üzərindən bu IP ünvanı vasitəsilə məlumatı alırsınız.
Bu proses, yalnız bir neçə saniyə içində baş verir, beləliklə, internetdə rahatlıqla sörf edə bilərsiniz.
DNS Nədir?
DNS, internet üzərindən ünsiyyəti təmin edən vasitələrdən biridir. “DNS açılımı nədir?” sualına “Domain Name System” (Domen Adı Sistemi) olaraq cavab vermək mümkündür. DNS, internetin hissələrinin ünsiyyətini təşkil edərək asanlaşdırmağı hədəfləyir.
DNS haqqında daha çox məlumat əldə etmək üçün sizə 7 Addımda DNS bələdçisi niteliğinde bir yazı hazırladıq. Oxumağa davam edin!
1) DNS Nədir?
DNS nədir? Nəyə yarayır? Sualları internet istifadəçiləri tərəfindən maraqla soruşulur. “Alan adlandırma sistemi” mənasını verən DNS, qısacası internetin telefon kitabı olaraq təsvir edilə bilər. İnsanlar telefon kitabında ad istifadə edərkən, kompüterlər nömrə istifadə edirlər. DNS vasitəsilə alan adları IP (rəqəmsal dəyər) ünvanına çevrilərək, brauzerlərin internet varlıqlarına girişini mümkün edir.
İstifadəçi bir veb saytına alan adını daxil edərək giriş etdikdə, bir sıra DNS addımları baş verir. Bu addımlar adətən saniyələr içində tamamlandığı üçün istifadəçilər DNS-in işini hiss etmirlər. DNS xidmətində bir problem yarandığında, internet xidmətində də çətinliklər yaşana bilər. Belə mənfi hallarla qarşılaşmamaq üçün etibarlı bir DNS xidmət serveri seçilməsi vacibdir. Türkiyənin lider informasiya və kommunikasiya texnologiyaları şirkəti Türk Telekom, bu xidməti də özündə cəmləşdirərək, istifadəçi məmnuniyyətini önəmsəyir.
2) DNS funksiyaları Nələrdir?
DNS-in əsas funksiyası , yaddaqalan və asan istifadə olunan alan adlarını IP ünvanlarına çevirməkdir. Əgər DNS istifadəsi olmasaydı, daxil olunmaq istənən veb saytların rəqəmsal IP ünvanlarını əzbər bilmək lazım olardı. DNS bu durumu asanlaşdıraraq, sadəcə alan adını əzbərləməyin kifayət etməsini təmin edir. Sahip olduğu işlevlər ilə internet mühitindəki praktikliyi ön plana çıxarır:
- Alan adı çözümleme: Alan adını IP ünvanına çevirmək.
2. Server adı çözümleme: Server adlarını da eyni şəkildə IP ünvanlarına çevirmək.
3. IP adresi yönlendirme: İstifadəçilərin istədiyi IP ünvanlarına yönləndirmək.
4. İmeyl yönlendirme**: E-poçt xidmətlərinin düzgün işləməsi üçün yönləndirmələri təmin etmək.
5. Təhlükəsiz istifadə: DNS, internetdə daha təhlükəsiz bir istifadə təmin etmək üçün müxtəlif təhlükəsizlik xüsusiyyətlərinə malikdir.
Bu işlevlər, internetin daha funksional və asan istifadə olmasına kömək edir.
3) DNS işləmə prinsipi
DNS, internet üzərindəki sayt məlumatlarına çatmaq üçün istifadə olunan alan adlarını IP ünvanına çevirən bir sistemdir. Bu iş prinsipi bir neçə addımda baş verir. DNS-in çalışma prosesi qısaca aşağıdakı kimi izah edilə bilər:
- İstifadəçi tərəfindən tələb olunan alan adı daxil edilir: İstifadəçi, daxil olmaq istədiyi veb saytın alan adını yazır.
2. DNS sorğusu: Daxil edilən alan adını çözmək üçün brauzer tərəfindən DNS sorğusu göndərilir.
3. DNS serverin işləmə prosesi: DNS serveri , öz yaddaşındakı məlumatlara əsaslanaraq daxil edilən alan adının IP ünvanını tapmağa çalışır. Əgər önbellekdən məlumat tapa bilməzsə, root serverlərinə müraciət edilir. Bu serverlərdən IP ünvanları alınaraq proses davam edir.
4. IP ünvanlarının istifadəçiyə ötürülməsi: Tapılan IP ünvanları istifadəçiyə göndərilir və veb saytına giriş təmin edilir.
DNS yönləndirmə prosesi ilə istifadəçilər tələb etdikləri saytlara asanlıqla çata bilirlər. Bəs, DNS yönləndirməsi nə qədər sürür? DNS yönləndirməsi, görünüşdə mürəkkəb olsa da, anlıq olaraq sürətlə baş verir. Sürətli işləmə prosesi ilə praktik bir giriş təmin edir.
4) DNS Server növləri
İnternetin əsas tikinti bloklarından biri olan DNS, insanların aşkarlaya bildiyi domen adlarını kompüterlərin aşkar edə biləcəyi domen IP ünvanlarına çevirir. Veb səhifə yükləmə prosesi adlanan bu prosesdə siz 4 ümumi DNS serveri ilə qarşılaşa bilərsiniz. DNS serverləri geniş çeşiddə xidmətlər təqdim edir, lakin ən çox yayılmış olanları yuxarıda sadalanıb. İstədiyiniz xidmətlər xüsusi təyinatlı DNS ilə asanlıqla əldə edilə bilər.
Bu serverlər ətraflı:
root DNS Serverləri: Ən yüksək səviyyəli server olan kök DNS server “.com,.org, .net” kimi domen adlarını idarə edir.
Subdomen Adı Serverləri: Bunlar seçilmiş domen adının IP ünvanını tapan serverlərdir.
Yerli DNS serverləri: İnternet provayderi və ya istifadəçinin şəbəkəsi tərəfindən təmin edilən DNS serverləri kimi onlar sürətli cavablar vermək üçün idealdır.
Şəxsi DNS Serverlər: Bunlar şəxsi şəbəkələr üçün istifadə olunan serverlərdir.
5) DNS konfiqirasiyalarının dəyişdirmə və təmizləmə
“DNS niyə dəyişdirilir? və DNS necə dəyişdirilir?” sualları bir çox internet istifadəçisinin maraqlandığı mövzulardandır. Performansın optimallaşdırılması, təhlükəsizliyin artırılması, internet qadağalarını aşma, filtrasiya, fasiləsiz istifadə və bir çox digər səbəblərə görə DNS ayarlarını dəyişdirmək istənilə bilər. “DNS ayarları haradan dəyişdirilir?” sualını sizin üçün araşdırdıq.
Əvvəlcə əməliyyat sisteminə və ya cihazın şəbəkə ayarlarına giriş etmək lazımdır. Bu sahədə istifadə etmək istədiyiniz şəbəkə seçilərək işə davam edilir. Seçilən şəbəkənin cihaz əməliyyat sistemlərinə görə (Android və ya Windows kimi) fərqli sekmələri ola bilər. Şəbəkə seçildikdən sonra xüsusiyyətlər və ya inkişaf etmiş seçimlərə tıklayaraq DNS ayarlarına giriş etmək lazımdır. DNS dəyişdirmə və ya yeni ünvan əlavə etmə düymələrinə basaraq yeni məlumatlar daxil edilir.
Bununla yanaşı, modemdən də DNS dəyişdirmə əməliyyatı edə bilərsiniz. Modemdən DNS dəyişdirmək üçün brauzerinizə 192.168.1.1 kimi bir ünvan daxil edərək modem interfeysinə giriş etmək lazımdır. Daha sonra istifadəçi adı və şifrə daxil edərək ayarlar hissəsindən DNS ayarları seçilir. DNS ayarları sekmesində istənilən DNS serverlərinin ünvanı daxil edilərək əməliyyat tamamlanır.
“DNS necə dəyişdirilir?” sualı qədər “DNS necə təmizlənir?” sualı da bir o qədər maraq doğurur. DNS təmizləmək üçün fərqli əməliyyat sistemlərində fərqli mərhələlər mövcuddur. Müəyyən edilmiş sahəyə müəyyən edilmiş kodlar daxil edilərək DNS təmizləmə əməliyyatı həyata keçirilir.
