Salam əziz oxucular,
Bu gün sizə komputer aləminin görünməz qəhrəmanları olan Hakerlər haqqında danışacağıq,Hakerlər kiber təhlükəsizlik sahəsində fərqli məqsəd və yanaşmalara sahib olan fərqli insanları əhatə edir. Onların fəaliyyətləri, və etik prinsipləri müxtəlif ola bilər. Hakerlərin müxtəlif fəaliyyətləri və xüsusiyyətləri haqqında ətraflı məlumat aşağıda verilmişdir:
Qara papaqlı hakerlər (black hat hackers) kiber təhlükəsizlik sahəsində ən çox tanınan və qorxulan qrupdur. Bu hakerlər aşağıdakı xüsusiyyətlərə malikdir:
1. Məqsəd:
Qanunsuz Fəaliyyət: Qara papaqlı hakerlərin əsas məqsədi qanunsuz fəaliyyətlərdir. Bu fəaliyyətlərə məlumat oğurlamaq, maliyyə mənfəəti əldə etmək, zərərli proqramlar yaratmaq, və ya digər qeyri-qanuni məqsədləri yerinə yetirmək daxildir.
Zərər Vermək: Onlar sistemləri, şəbəkələri və məlumatları zərər vermək məqsədilə hədəf alırlar. Məsələn, təşkilatların məlumat bazalarını pozmaq və ya işlərini dayandırmaq.
2. Yanaşma:
Zəifliklərdən İstifadə: Qara papaqlı hakerlər şəbəkə və sistemlərdəki zəifliklərdən istifadə edir. Onlar bu zəiflikləri tapmaq üçün müxtəlif alətlər və texnikalardan istifadə edir.
Gizlilik və Anonimlik: Hücumlarını həyata keçirərkən izlərini gizlətmək və anonim olmaq üçün müxtəlif üsullardan istifadə edirlər. Məsələn, IP ünvanlarını gizlətmək üçün VPN və proxy serverlərdən istifadə edirlər.
3. Fəaliyyətlər:
Malware (Zərərli Proqramlar): Viruslar, trojanlar, ransomware (şantaj proqramları) və digər zərərli proqramları yaradır və yayırlar. Bu proqramlar sistemləri pozur, məlumatları şifrələyir və ya digər zərərli təsir göstərir.
Phishing (Kandırma): İstifadəçiləri saxta e-maillər və ya saytlarla aldatmaq yolu ilə şəxsi məlumatlarını oğurlayırlar.
DDoS Hücumları: Şəbəkə və ya veb saytların fəaliyyətini dayandırmaq üçün istifadə edilən Distributed Denial of Service (DDoS) hücumları həyata keçirirlər.
4. Nəticələr:
Maliyyə Zərərləri: Qara papaqlı hakerlərin fəaliyyəti təşkilatlara və fərdlərə maliyyə zərərləri verə bilər. Məsələn, məlumatların oğurlanması, xidmətlərin dayandırılması və ya təmiri üçün xərclər.
Reputasiya Zərəri: Hədəf alınan təşkilatların reputasiyası zədələnə bilər, xüsusilə də müştəri məlumatlarının və şəxsi məlumatların sızması nəticəsində.
Hüquqi Təsirlər: Qanunsuz fəaliyyətlər hüquqi məsuliyyətə gətirib çıxara bilər, həmçinin hakerlər özləri də hüquq-mühafizə orqanları tərəfindən axtarıla və yaxalanabilir.
5. Mübarizə:
Təhlükəsizlik Tədbirləri: Təşkilatlar və fərdlər qara papaqlı hakerlərin hücumlarına qarşı müdafiə tədbirləri görməlidirlər. Bu tədbirlər şəbəkə təhlükəsizliyi, məlumatların şifrələnməsi, təhlükəsizlik proqramları və mütəmadi təhlükəsizlik yoxlamalarını əhatə edir.
Təlimlər və Maarifləndirmə: İstifadəçiləri kibertəhlükəsizlik məsələləri barədə məlumatlandırmaq və onlara təhlükəsizlik qaydalarına riayət etmək öyrətmək vacibdir.
Qara papaqlı hakerlərin fəaliyyətləri həm fərdi, həm də təşkilati səviyyədə ciddi təhlükələr yaradır, buna görə də kibertəhlükəsizlik sahəsində daima diqqətli olmaq və müvafiq qorunma tədbirləri görmək önəmlidir.
Ağ papaqlı hakerlər (white hat hackers) kibertəhlükəsizlik sahəsində əxlaqlı və qanuni fəaliyyətləri ilə tanınan şəxslərdir. Onlar aşağıdakı xüsusiyyətlərə və fəaliyyət sahələrinə malikdirlər:
2. Yanaşma:
Hüquqi və Etik: Ağ papaqlı hakerlər qanuni çərçivədə fəaliyyət göstərir və etik standartlara riayət edirlər. Onlar müştəri və ya təşkilat tərəfindən təyin olunmuş çərçivə daxilində işləyirlər.
Təhlükəsizlik Testləri: Sistemlərin və şəbəkələrin təhlükəsizliyini test etmək məqsədilə mütəmadi yoxlamalar aparırlar. Bu testlərdə zəiflikləri aşkar edərək, onları aradan qaldırmağa kömək edirlər.
3. Fəaliyyətlər:
Penetrasiya Testləri: Təşkilatların sistemlərinə və şəbəkələrinə daxil olaraq, mümkün zəiflikləri müəyyən edir və bu zəifliklərin necə istifadə oluna biləcəyini test edir. Penetrasiya testləri nəticəsində tapılan zəifliklər müştəriyə təqdim edilir və onları düzəltmək üçün tövsiyələr verilir.
Vulnerability Assessment: Şəbəkələrdə və sistemlərdə mövcud olan zəiflikləri qiymətləndirir və risklərin nə dərəcədə ciddi olduğunu müəyyən edir.
Təhlükəsizlik Təlimləri: İstifadəçilərə təhlükəsizlik qaydaları və ən yaxşı təcrübələr barədə məlumat verir və onları kibertəhlükəsizlik sahəsində maarifləndirir.
4. Nəticələr:
Təhlükəsizlik Artırılması: Ağ papaqlı hakerlər təşkilatların təhlükəsizlik səviyyəsini artırmağa kömək edir və məlumatların qorunmasını təmin edir.
Zəifliklərin Aradan Qaldırılması: Təhlükəsizlik zəiflikləri tapıldıqda, ağ papaqlı hakerlər bu zəifliklərin aradan qaldırılmasına kömək edir və təhlükəsizlik protokollarını gücləndirir.
Müşteri Məmuniyyəti: Təhlükəsizlik xidmətləri təmin edən ağ papaqlı hakerlər müştərilərə daha güvənli sistemlər təqdim edir və onların etibarını qazanır.
5. Müsbət Təsirlər:
Hüquqi Təsirlər: Ağ papaqlı hakerlərin fəaliyyətləri qanunla uyğundur və onların işləri hüquq mühafizə orqanları tərəfindən dəstəklənir.
Təşkilatların Güvənliyi: Onlar təşkilatların kiber hücumlara qarşı daha güclü müdafiə sistemləri qurmasına kömək edir və bu da təşkilatların iş fəaliyyətlərinin təhlükəsizliyini artırır.
Bilik və Təcrübə: Ağ papaqlı hakerlər kibertəhlükəsizlik sahəsində geniş bilik və təcrübəyə malikdirlər, bu da müştərilərə daha yaxşı təhlükəsizlik xidmətləri təqdim etməyə imkan tanıyır.
Ağ papaqlı hakerlər kibertəhlükəsizliyin qorunması üçün əhəmiyyətli bir rol oynayır və onların fəaliyyəti müasir təşkilatların təhlükəsizlik strategiyalarının vacib bir hissəsidir. Onlar sistemlərin və şəbəkələrin təhlükəsizliyini artırmaqla həm fərdi, həm də təşkilati səviyyədə məlumatların qorunmasını təmin edir.
Boz papaqlı hakerlər (gray hat hackers) kibertəhlükəsizlik sahəsində həm etik, həm də qeyri-etik fəaliyyətlərin sərhədində fəaliyyət göstərən şəxslərdir. Onların fəaliyyəti ağ papaqlı (white hat) və qara papaqlı (black hat) hakerlərin fəaliyyətləri arasında bir növ orta yolu təmsil edir. Boz papaqlı hakerlərin xüsusiyyətləri və fəaliyyəti aşağıdakı kimidir:
1. Məqsəd:
Hibrid Məqsəd: Boz papaqlı hakerlər həm qanuni, həm də qeyri-qanuni yollarla fəaliyyət göstərə bilərlər. Onlar bəzən təhlükəsizlik zəifliklərini tapıb müştəriyə və ya ictimaiyyətə bildirmək məqsədini güdürlər, amma bu prosesdə qanuni və etik sərhədləri aşmağa da meyillidir.
Təhlükəsizlik Təkmilləşdirmə: Onlar təhlükəsizlik zəifliklərini aşkar etmək və təkmilləşdirmək məqsədini güdür, amma bu prosesi qeyri-standart və ya etik olmayan üsullarla həyata keçirə bilərlər.
2. Yanaşma:
Etik və Qeyri-Etik Davranış: Boz papaqlı hakerlər bəzən zəiflikləri aşkar etdikdə bunu təşkilata bildirmir və ya bununla bağlı müvafiq icazələri almazlar. Eyni zamanda, bəzi hallarda təhlükəsizlik zəifliklərini kəşf etdikdən sonra bu zəifliklərin ictimaiyyətə açıqlanması və ya şəxsi mənfəət üçün istifadə olunması ilə bağlı qeyri-etik davranışlar sərgiləyə bilərlər.
Riskli Təcrübələr: Onlar çox vaxt təhlükəsizlik zəifliklərini tapmaq üçün qeyri-standart və riskli üsullardan istifadə edirlər, bu da təşkilatlar üçün əlavə təhlükə yarada bilər.
3. Fəaliyyətlər:
Zəifliklərin Kəşfi: Şəbəkə və sistemlərdə zəiflikləri tapır, amma onları müvafiq şəkildə bildirmək və ya düzəltmək üçün təşkilatla əlaqə saxlamırlar.
Hüquqi Sərhədlərin Keçilməsi: Bəzən qanuni sərhədləri aşaraq sistemlərə izinsiz daxil olurlar və bu, hüquqi mübahisələrə yol aça bilər.
Məlumatların Yayılması: Tapılan zəiflikləri və ya əldə edilən məlumatları ictimaiyyətə açıqlaya və ya satışa çıxara bilərlər. Bu, qeyri-etik davranışlara səbəb ola bilər.
4. Nəticələr:
Qanuni və Etik Risklər: Boz papaqlı hakerlərin fəaliyyəti hüquqi mübahisələrə səbəb ola bilər və etik standartlarla uyğun gəlməyə bilər. Onlar bəzən təhlükəsizlik zəifliklərini izinsiz şəkildə aşkar edərək və ya məlumatları yayaraq qeyri-qanuni fəaliyyətlərə yol açırlar.
Təşkilatların Təhlükəsizliyi: Boz papaqlı hakerlərin fəaliyyətləri həm müsbət, həm də mənfi təsirlər yarada bilər. Onlar bəzi hallarda təhlükəsizlik zəifliklərini aşkar etməklə təşkilatların təhlükəsizliyini artırmağa kömək edə bilər, amma qeyri-etik davranışlar səbəbindən təşkilatlar üçün əlavə risklər də yarada bilərlər.
5. Mübarizə :
Əlavə Təhlükəsizlik Tədbirləri: Təşkilatlar bozu papaqlı hakerlərin təsirlərindən qorunmaq üçün mütəmadi təhlükəsizlik yoxlamaları aparmalı və etibarlı təhlükəsizlik mütəxəssisləri ilə əməkdaşlıq etməlidirlər.
Etik Və Təhlükəsizlik Protokolları: Şirkətlər və fərdlər etik standartlara uyğun və hüquqi çərçivədə fəaliyyət göstərməlidir, beləliklə bozu papaqlı hakerlərin qeyri-qanuni fəaliyyətlərinə qarşı mübarizə aparmaq mümkün olar.
Boz papaqlı hakerlərin fəaliyyəti müxtəlif risklər və mübahisələr yarada bilər, buna görə də onların fəaliyyətlərinin diqqətlə izlənməsi və müvafiq tədbirlərin görülməsi vacibdir. Onlar kibertəhlükəsizlik sahəsində həm müsbət, həm də mənfi təsirlərə yol aça bilirlər.
Göy papaqlı hakerlər (blue hat hackers) kibertəhlükəsizlik sahəsində mütəmadi olaraq istifadə edilməyən, amma maraqlı və faydalı bir kateqoriyadır. Bu termin, adətən aşağıdakı spesifik xüsusiyyətlərə malik olan hakerlər üçün istifadə olunur:
1. Məqsəd:
Təhlükəsizlik Tədqiqatı və Testləri: Göy papaqlı hakerlər şəbəkə və sistemlərin təhlükəsizliyini test edir və zəiflikləri tapmağa çalışır, amma bu fəaliyyətləri təşkilatların icazəsi ilə və ya müvafiq təhlükəsizlik çərçivəsində yerinə yetirirlər.
Xüsusi Fəaliyyətlər: Göy papaqlı hakerlərin əsas məqsədi şəbəkələrin və sistemlərin təhlükəsizlik səviyyəsini artırmaq və zəiflikləri düzəltməkdir.
2. Yanaşma:
Hüquqi və İcazəli: Göy papaqlı hakerlər təhlükəsizlik testləri və araşdırmalar apararkən, təşkilatlardan və ya müştərilərdən icazə alırlar. Onlar qanuni çərçivədə fəaliyyət göstərirlər.
Təhlükəsizlik Zəifliklərinin Aşkar Edilməsi: Onlar əsasən təhlükəsizlik zəifliklərini aşkar etmək məqsədini güdürlər və bu zəiflikləri müştəriyə bildirmək üçün icazə alırlar.
3. Fəaliyyətlər:
Penetrasiya Testləri: Şəbəkə və sistemlərin təhlükəsizliyini test edir və mümkün zəiflikləri müəyyən edir. Penetrasiya testləri zamanı hakerlər müştəri tərəfindən müəyyən edilmiş çərçivələrə uyğun fəaliyyət göstərirlər.
Zəifliklərin İstifadəsi və Hesabatı: Tapılan zəiflikləri müştəriyə və ya təşkilata bildirirlər və zəifliklərin aradan qaldırılması üçün tövsiyələr verirlər. Onlar bu məlumatları müştəri ilə razılaşdırılmış şəkildə təqdim edirlər.
Təhlükəsizlik Təlimləri: Göy papaqlı hakerlər bəzən təhlükəsizlik təlimləri də keçirərək, müştəriləri kibertəhlükəsizlik sahəsində maarifləndirirlər.
4. Nəticələr:
Təhlükəsizlik Təkmilləşdirilməsi: Göy papaqlı hakerlərin fəaliyyətləri təşkilatların təhlükəsizlik səviyyəsini artırmağa kömək edir. Onlar təhlükəsizlik zəifliklərini aşkar edərək və düzgün tədbirlər görərək müştərilərin sistemlərini daha etibarlı hala gətirirlər.
Əlaqəli Məsuliyyətlər: Onlar icazə çərçivəsində fəaliyyət göstərdiyi üçün hüquqi məsuliyyətlərlə üzləşmirlər və müştəri ilə razılaşdırılmış məqsəd və qaydalara riayət edirlər.
5. Mübarizə:
Etik və Təhlükəsizlik Protokolları: Göy papaqlı hakerlərin fəaliyyəti etik və hüquqi standartlara uyğun şəkildə həyata keçirilməlidir. Təşkilatlar və fərdlər, təhlükəsizlik yoxlamaları və testləri aparan şəxslərlə əməkdaşlıq edərkən hüquqi və etik qaydalara riayət etməlidirlər.
Göy papaqlı hakerlər kibertəhlükəsizlik sahəsində müsbət bir rol oynayırlar və onların fəaliyyəti təşkilatların sistemlərinin daha güvənli olmasına kömək edir. Onlar etibarlı və icazəli şəkildə təhlükəsizlik zəifliklərini aşkar etmək və aradan qaldırmaqla, həm fərdi, həm də təşkilati səviyyədə kibertəhlükəsizliyin inkişafına töhfə verirlər.
Qırmızı papaqlı xakerlər: Həm də ayıq-sayıq xakerlər kimi tanınan qırmızı papaqlılar, qara papaqlıları dayandırmaq və bəzi strategiyalarını tətbiq etmək üçün aqressiv hərəkət edirlər. Dövlət qurumları öz missiyaları üçün onları işə götürür.
1. Məqsəd:
Qara Papaqlı Hakerlərin Mübarizəsi: Qırmızı papaqlı hakerlərin əsas məqsədi qara papaqlı hakerlər və onların fəaliyyətləri ilə mübarizə aparmaqdır. Onlar qeyri-qanuni fəaliyyətlərə qarşı mübarizə apararaq, şəbəkələri və sistemləri qara papaqlı hakerlərin hücumlarından qorumağa çalışırlar.
Təhlükəsizlik Təkmilləşdirmə: Eyni zamanda, təhlükəsizlik zəifliklərini aşkar edərək, onları düzəltmək məqsədini güdürlər.
2. Yanaşma:
Təhlükəsizlik və Hücumların Qarşısını Alma: Qırmızı papaqlı hakerlər, qara papaqlı hakerlərin istifadə etdiyi metodlardan istifadə edərək, onların hücumlarını qarşısını almağa çalışırlar. Bu, çox vaxt əks-hücumlar və ya qara papaqlı hakerlərin metodlarının qarşısını almaq üçün müxtəlif texnikalarla həyata keçirilir.
Yüksək Təhlükəsizlik Təcrübələri: Onlar kibertəhlükəsizlik sahəsində mütəxəssisdirlər və təhlükəsizlik zəifliklərini aşkar etmək və düzəltmək üçün geniş təcrübəyə malikdirlər.
3. Fəaliyyətlər:
Əks-Hücumlar: Qırmızı papaqlı hakerlər bəzən qara papaqlı hakerlərin fəaliyyətlərini pozmaq və onların əməliyyatlarını dayandırmaq üçün əks-hücumlar həyata keçirirlər. Bu əks-hücumlar qanuni və qeyri-qanuni yollarla baş verə bilər, amma əsas məqsəd qara papaqlı hakerlərin fəaliyyətlərini əngəlləməkdir.
Zəifliklərin Tapılması və Aradan Qaldırılması: Təhlükəsizlik zəifliklərini müəyyən edərək və onları düzəldərək sistemlərin daha etibarlı olmasını təmin edirlər. Bu fəaliyyətləri çox vaxt ağ papaqlı hakerlərlə əlaqəli şəkildə həyata keçirirlər.
İctimaiyyətin Maarifləndirilməsi: Qırmızı papaqlı hakerlər bəzən kibertəhlükəsizlik məsələləri ilə bağlı ictimaiyyətə məlumat verirlər və təhsil proqramları keçirirlər.
4. Nəticələr:
Təhlükəsizlik Artırılması: Qırmızı papaqlı hakerlərin fəaliyyəti təhlükəsizlik zəifliklərini aşkar etmək və düzəltmək vasitəsilə təşkilatların və fərdlərin təhlükəsizlik səviyyəsini artırmağa kömək edir.
Qara Papaqlı Hakerlərə Qarşı Mübarizə: Onlar qara papaqlı hakerlərin hücumlarını qarşısını almaq və onların fəaliyyətlərini əngəlləmək üçün fəaliyyət göstərirlər. Bu, təşkilatların və fərdlərin kibertəhlükəsizliyini qorumağa kömək edir.
5. Mübarizə:
Etik və Qanuni Çərçivə: Qırmızı papaqlı hakerlərin fəaliyyəti etik və qanuni çərçivədə qalmalıdır. Hücumların qarşısını almaq və təhlükəsizlik zəifliklərini aradan qaldırmaq məqsədini güdürkən, qanuni sərhədləri aşmamaq önəmlidir.
Qırmızı papaqlı hakerlər kibertəhlükəsizlik sahəsində mübarizəçi rolunu oynayırlar və təhlükəsizlik zəifliklərini aşkar edərək, onları düzəltmək və qara papaqlı hakerlərin fəaliyyətlərini əngəlləmək üçün çalışırlar. Onların fəaliyyəti həm təhlükəsizlik mütəxəssisləri, həm də təşkilatlar üçün əhəmiyyətlidir.
Yaşıl papaqlı hakerlər (green hat hackers) Onlar Haker qrupuplarına nisbətən papaqlı olmaq istəyən xakerlərə aid edilir və xakerliyə yeni başlayanlardır.
